Стр12

ІІ ТАРАУ
СОПЫЛЫҚ ЕМШІЛІК

СОПЫЛЫҚ ІЛІМІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

    «Сопылық» сөзінің шығу тарихы туралы әр түрлі пікірлер бар. Солардың бірі оны «суф» (жүн) деген сөзден шыққан дейді, себебі сән-салтанатты ұнатпайтын тақуалар мейлінше қарапайым болу үшін үстеріне жүннен тоқылған киім киіп жүрген. Зерттеулерге қарағанда, «сопылық» деген атауға дейін бұл бағыт әр түрлі аталған. Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с) қайтыс болғаннан кейін бұл бағытты ұстанушылар өздерін пайғамбардың серіктеріміз деп атаған. Бұл – сол кездегі ең жоғарғы атақ болған. Одан кейінгі ұрпақ өздерін «табиғин» деп атаған.
    Сопылықтың пайда болуы туралы бір-біріне кереғар көптеген пікірлер бар. Мысалы, ғалым Хасан Ибраһим Хасан бұл жөнінде былай дейді: «Сопылықтың пайда болу себебі – мұсылмандар өздерінің Аллаға деген сүйіспеншіліктерін тудыратын дұрыс жол іздеген, сондықтан ең дұрыс, ең сенімді жол ретінде тақуалық жолды таңдаған». Ал ғалым Ахмад Галлюш: «Сопылықтың пайғамбардың серіктері мен табиғиндардан кейін пайда болуының себебі тіпті қарапайым. Өйткені ол уақыттарда мұсылмандар пайғамбар дәуіріне жақын өмір сүрді. Ол кезде құдайға табыну, одан қорқу табиғи әрекет болатын. Тіпті адамдар жақсы істер атқаруда бір-бірімен жарысып отырған. Бұл олардың табиғи қасиеті іспеттес болды. Сондықтан да бұл адамдарды құран шариғаттарын орындауға арнайы үйретудің қажеттілігі болған жоқ. Сондай-ақ олардың ана тілі араб тілі болды, сол себепті оларға құран сөздерін түсіндіріп оқытуда ешқандай қиыншылық туындамаған. Алайда Құранды, мұсылман ілімін зерттегісі келген шетелдіктер үшін араб тілін оқу керек болды. Тілге басқа елдің сөздері, ережелері кірігіп, тіл лексикасында біршама өзгерістер жасалды. Сонымен қатар кейіннен ғылымның дамуы арқасында Пайғамбарымыз (с.ғ.с) бен оның серіктерінің діни әсері әлсірей бастады. Адамдар да Аллаға бұрынғыдай жанымен беріліп табынбайтын болды. Міне, осы кезде мұсылмандарды діни тәрбиелеу қажеттігі туындады да, онымен сопылар айналыса бастады. Олар сол кездегі діни жетіспеушіліктің орынын толтыруды көздеді» деген пікір айтады.
    Бұл жайындағы Ибн Халдунның пікірі алдында айтылғандарды толықтыра түседі: «Бұл ғылым – Ислам дінінде Пайғамбардан (с.ғ.с) кейін пайда болған шариғат ғылымы. Бұл ғылым құдайға құлшылық ету, Аллаға шын берілген, пендешілік қызықтан бас тартуды уағыздайды». Бұл пікірлерден мынадай қорытынды жасауға болады: сопылық ойдан шығарылған ілім емес, ол Пайғамбарымыз (с.ғ.с) бен оның серіктерінің өмір жолын, Құранды негізге алған тағылым.
     Бұл бағыт өзіне бес мақсат қояды:
        1.жанды тазалау және одан есеп алу;
        2.Алла ризашылығына бөлену;
        3.кедейлік пен жоқшылықты ұстану;
        4.мұсылмандар жүрегінде сүйіспеншілік пен қайырымдылықты тәрбиелеу;
        5.барлық адамдарға Пайғамбар (с.ғ.с) шақырған тамаша қасиеттерді дарыту;
    Бірінші мақсатқа сәйкес, Аллаға жақын болғысы келген адамдар өз жан-дүниелерінен есеп алып отыруы керек. Бұл Алланың есеп алуына дейін жүргізіліп отыруы тиіс. Екінші мақсатта нағыз сопылар өз істерімен, сөздерімен Алла ризашылығына бөлену үшін жүректерін ақиқаттың таза, мөлдір суымен жууы керектігі көрсетіледі. Үшінші мақсат сопы адамның осы өмірдің қызықтары мен байлығына тақуалық танытуын көздейді. Төртінші мақсат сопы барлық мұсылманды сүюге, оларды құрметтеуге және соларға қатысты шариғатта көрсетілген барлық міндеттемелерін орындауға шақырады. Бесінші мақсат әрбір мұсылманның өз отбасына, сондай-ақ барлық мұсылман баласына қарапайым әрі мейірбан болуын міндет етеді. Имам Ахмад ар-Рифагидің айтуынша «Ислам діні адамның ішкі және сыртқы дүниесін бірге қарастырады. Адамның сыртқы дүниесі жаңғақтың қабығы, ал ішкі дүниесі оның дәні сияқты, сондықтан дәннің қабығынсыз болмайтыны сияқты, қабық та дәнсіз болмайды. Адам жүрегі оның тәнінсіз өмір сүре алмайды, сондай-ақ тән де жүрексіз тіршілік ете алмайды, себебі жүрек тәннің нұры» Шынымен да егер адамның жүрегі таза болып тұрып, ол ұрлық, кісі өлтіру сияқты күнәлерді жасаса, онда бұл адамның жүрегінің тазалығы түкке де тұрмайды. Керісінше, егер адам Аллаға құлшылық етіп, садақасын беріп, тыйым жасалған істерден өзін аулақ ұстағанмен, оның жүрегі қара болса, бұл адамнан ешқандай пайда жоқ. Сондықтан да шариғат бізге өзіміздің осы екі дүниеміздің бірдей таза болуын міндет етеді. Тәнге байланысты екі ереже бар, олар: намаз оқу, ораза ұстау, қажылыққа бар және зинақорлық, алкогол ішімдіктерін ішу, т.б. тыйымдардан аулақ болу. Ішкі дүниеге де екі міндет беріледі: иман, шыншылдық, сенім, шыдамдылық және сенбестік, екі жүзділік, іш тарлық, менмендік сияқты тыйымдар.

ДЕНСАУЛЫҚ – ТІРШІЛІК ТІРЕГІ

    Денсаулық – адам өмірінің тіршілік айнасы. Егер біз адам ағзасы туралы ештеңе білмейтін болсақ, онда ауру мен саулықты да ажырата алмаймыз. Әркім өзіне берілген бір нәрсеге риза болмаса, бірақ оның өзі үшін пайдасы зор болуы да мүмкін немесе оны қуанышқа бөлейді де немесе зияндық әкелуі де мүмкін. Сондай-ақ Ұлы сопы имамы әл-Ғазали: «Ауру – адамды Құдайға алып келетін жолдың бір түрі. Алла тағала айтқандай, «Аурулар – өзімнің таңдаулы достарыма жіберетін менің құлдарым» » деген.
    Біз ауруды қас-дұшпан немесе жаза ретінде емес, оны біздің тәніміз бен жанымызды тазартып, сыннан өткізіп, тепе-теңдікке әкелетін достарымыз ретінде қабылдауымыз керек. Батыс медицинасы осындай табиғи тазарту үрдістерін (процестерін) жасанды дәрі-дәрмектердің көмегімен басып немесе оларды жоюға тырысады. Бұны сопылық ілім қолдамайды. Себебі ондай ем тәннің өзін-өзі емдеу мүмкіндігін жояды. Мысалы, сіз саусағыңызды кесіп алсаңыз, жарақатты оған жағылған дәрі емес, терінің өзі жазып шығаратынын білген жөн.
    Адамның тіршілік көзі негізгі үшеу, олардың біріншісі – тән мен оның қажеттіліктері: тыныс алу, рух, тіршілік ету, т.б. Бұл арабша нәпсі деп аталады. Шариғат заңдары осы нәпсіні реттеп, қадағалап отырады.
    Екіншісі – ақыл-ес немесе оны адам жанының әлемі деп те атайды. Есті адам тәнінен ажыратып қарауға болмайды. Себебі көңіл-күй мен сезім иірімдері тәнге әсер етеді. Мысалы, адам қайғырса, көзінен жас шығады, жүрегі ауырады немесе қатты қуаныш-толқыныстан қан қысымы көтеріледі. Міне, тән мен жанның тікелей байланысы дегеніміз осы болмақ.
    Үшіншісі – рух. Бұл адамның тәні мен ақылы өлгеннен кейін мәңгілікке кетеді.
    Осы үшеуінің бірігіп жұмыс істеуін тыныс жүзеге асырады. Ол тыныс алу нүктесі, яғни ерінде болады. Бұл – өмір мен өлім арасындағы байланыс. Тыныссыз тіршілігіміз үзіледі. Сопылардың пікірінше, тіршілік тынысы Жаратушы Алла тағаланың еркімен болады. Өйткені адам өмірін жарататын сол, тек соның рұхсатымен ғана біз тыныс ала аламыз. Бұның бұлтартпас дәлелі мынау: бала дүниеге келгенде бірден тыныс алмайды. Дәрігер ғалымдардың айтуынша, нәресте ана құрсағынан сыртқа жарық дүниеге шыққанда, салқын ауа әсерінен дем алады. Бірақ баланың туғаннан кейін тыныс алмайтын кездері де кездеседі. Ендеше, Алла тағаланың рұхсаты болмаса, балаға тыныс берілмейді. Алла тағала нақты бір жаратылыс иесіне өз рұхсатын береді. Ал рұхсат берілмесе, жаңа туған нәрестенің құйрығына қанша шапалақтасаң да, қанша дәрігерлік ем-шараларды қолдансаң да, бала тыныс алмайды.
    Алланың рұхсаты арқылы ғажайып оқиғалар жасалады. Кейде жазылмас дертке шалдыққан деген адамдар ауруынан айығып кетіп жатады. Сондықтан Алла тағаланың құдіретіне шәк келтіруге болмайды.
    Өмірде түсініксіз, беймәлім әлем болады, мысалы, аспан әлемі жұмбақтары, «ұшатын тәрелкелер», жын-шайтан ұғымдары, т.б. Бұны сопылар райб деп атайды. Жұмбақ әлемге адамның жан дүниесі де жатады.
    Жан дүниенің орталығы – жүрек. Сопылық ілім бойынша, жүрек тек қан айдаушы ғана емес, ол одан басқа екі қызмет атқарады. Біріншіден, ол – Құдіретті қасиеттер мекендейтін орын, екіншіден, жүрек – тыныс. Құранның түсіндіруінше, бұл Құдіретті қасиеттер өте көп, олардың саны шамамен тоқсан тоғыз. Бұларды Алла тағала адамның жер бетінде тіршілік етуіне рұхсат беруі үшін пайдаланады. Бұл қасиеттер біздің жүрегімізде сақталып тұрады. Олар біздің ауызымыздан шығарылатын әртүрлі дыбыстардың көмегімен жүзеге асырылады.
    Үш негізгі дыбыс бар, олар – созылып айтылатын дауысты «аа», «ии» және «уу». Бұларды мистикалық ғұрыптарда қолданады. Мысалы, «Аллах» сөзі созылыңқы «аа» дыбысынан тұрады. Тіпті жан-жануарлар да осы үш дауыстыдан тұратын дыбыстарды шығарады. Мысалы, үкі «Хуу» деген дыбыс шығарады. Бұл араб тілінде «Құдай» дегенді білдіретін есімдік. Немесе біз «жейміз» дегенде, созылыңқы «ии» дыбысы естіледі, ол домалақ безді әрекеттендіріп, адамның тамақтану ынтасын тудырады. Сондықтан сөйлесіп отырғанда айтылатын жай сөздерді кездойсоқ деп айта аламыз ба?! Әрине, жоқ.
    Тән мен жанның осындай байланысы барлық жаратылысты, соның ішінде адамды да қамтиды. Сондықтан шынымен деніңіз сау болсын десеңіз, тіршіліктің барлық деңгейлерін, яғни тәнді, жанды және рухты біліп, қабылдауымыз керек. Оларды тепе-теңдікте ұстап, әрқайсысымен дұрыс жұмыс істей алуға үйренген де ғана деннің сасаулығы тіршілігіміздің кілті әрі айнасы екенін біле аламыз.

ЖАРАТЫЛЫСТЫҢ ДАМУ САТЫЛАРЫ

    Бар дүние екіге бөлінеді: адамдарға белгілі әлем және беймәлім дүние. Төменгі ай астындағы дүние төрт құбылыстан тұрады: бейорганикалық дүние, өсімдік әлемі, хайуанаттар әлемі және адамдар. Бұлардың ішінде адам ең жоғарғы сатыда тұр. Аспан әлемі он бір патшалықтан тұрады. Олардың әрқайсысында адам түрінен айырылған тектер мен рухтар бар. Олар төменде келтірілген суретте көрсетілген. Әрбір құбылыс екі бөлімнен тұрады: құбылыс өрісі және аралық қабат. Сонымен, топырақ өрісі келесі өріспен бейорганикалық әлем арқылы байланысады. Топырақ өрісі сумен біріккенде, өсімдік әлемі пайда болады. Ал ауа сумен және топырақпен біріккенде, от пайда болады. Осы құбылыстардың барлығы – топырақ, су, ауа және от қосылғанда, адам пайда болады. Адам әлемі аспан өрісіне өтуге көмектеседі. Адам бұл сатыда жоғарғы орынды иеленеді. Себебі адамға ақыл-ес берілген, тек адам ғана ойлау қабілетіне ие, оның таңдау-талғау еркі бар. Адам жердегі тірлік аясынан шығып кететін нәрсені ойлағанда, ол аспан әлеміне жүгінеді. Бұл – ғаламшарлар әлемі. Олар: 1. Ай. Оның түсі – ақ және күміс түстес, ол жоғарыда айтылған төрт құбылыстан және кеңістіктен тұрады. 2. Меркурий. Ол сұр түсті. 3. Шолпан – сары түсті. 4. Күн – оны Ысраил періште басқарады. Бұл ғаламшарды Алла тағала өзінің жүрегінің жарығымен жаратқан. 5. Марс – қан қызыл түсті. Бұны Әзірейіл періште басқарады. 6. Юпитер – оны Микаил періште басқарады. 7. Сатурн – қара түсті. Бұл осы әлемнің жоғарғы сатысы болып табылады. Сегізінші осы әлем өзінен жоғары да, төмен де тұрған басқа әлеммен тығыз байланысты. Бұларда тәнсіз рухтар мен періштелер өмір сүреді. Адамның жаны оның тәнінен шығып кеткен кезде, адам, бір жағынан, өзінің өткен өміріне көз салса, екінші жағынан, оған болашаққа жол ашылады. Тоғызыншы аспан – мөлдір, таза. Ол «ғарыш» немесе Алла тағаланың тағы деп аталады. Оны сипаттау, оған жету мүмкін емес. Оныншы қабатта ғаламшар да, жұлдыздар да жоқ, сондықтан ол жұлдызсыз аспан деп аталады. Алланың жетекшілігімен басқа ғаламның барлығының бастауы осы жерден басталады.
    Он бірінші қабат – Аспандардың аспаны деп аталады. Ол толығымен жалтырап тұрады.
    Дүниені жаратқанда, Алла тағала алдымен Пайғамбарлық рухты өзінің нұрынан жасап шығарды. Сондықтан да пайғамбарлар әлемге жарық әкелуші болып танылады. Алла тағала: «Егер мен Пайғамбарлық рухты жаратпаған болсам, онда дүниені жаратпаған болар едім» деген. Алла тағала бұл рухты жаратып жатқан кезде оның жарық әрі ыстық болғаны соншалық, Алла тағала терлеп кеткен. Оның терінен раушан пайда болады. Раушан иісінің ғажаптығы осы себептен. Осы даму сатысына қарап отырып, адамның бұл дүниеде төмен орында екеніне көз жеткіземіз. Осы өмірде жақсылық деп санап жүргеніміздің бәрі – Алла тағалаға тиесілі ақиқаттың кішкентай ғана бір бөлігі. Бұл ілім «хақ» деп аталады.
    Жеке адамның жердегі пенделік сатысынан Алла тағала ақиқатымен мәңгіге бірігетін сатыға өту үдерісі ұзақ, күрделі әрі қиын жол екендігі бір Аллаға ғана аян.

ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ ДАУАСЫ

Түрлі аурулардан емдеу үшін сопылар төрт әдісті қолданады: дұғалар, дәрі-дәрмек, айтылғанды орындау және тыйым салынғаннан бас тарту.
Не жасау керек, неден бас тарту керек екендігі Құранда айтылған. Мысалы, шошқа етін жемеу, алкоголді ішімдіктерді ішпеу, намазды қалыс қалдырмау, тәнді тазалықта ұстау және сол сияқты көптеген тағылымдар. Ал емдік дәрі-дәрмектерді қолдануға келсек, Пайғамбарымыз Мұхаммед оларға қарсы болмаған, қайта адамның жан кеселі мен тән ауруларын жеңілдететін бұндай тәсілді мақұлдап отырған. Жоғарыда айтылған төрт тәсілдің барлығы да денсаулық үшін маңыздылығына қарамастан, сопылар солардың ішінде басты емдік тәсіл ретінде дұғаларға аса үлкен мән береді. Күнделікті оқылатын дұғалардан басқа, сопылар ауруларды емдеп жазу үшін Құраннан алынған дұғалар мен Қасиетті атаулардың белгілі бір жиынтығын қолданады. Бұл емшіліктің мағынасы – Алладан пана іздеу. Бұл ғылым – дұғаның, тыныстың және дыбыстың тоғысуы. Бұл ғылым бойынша емдік дәрі-дәрмекті дайындау өте күрделі, онда сандардың белгілі бір тәртібі пайдаланылады. Бұл араб әліпбиі негізінде құрылған. Төменде берілген кестеде осының мәнін ашуға тырысамыз.

Кестеде көріп отырғанымыздай, әрбір әріптің сандық мағынасы бар. Бұл кез келген жазба мәтінді сан немесе оның жиынтығы түрінде тануға мүмкіндік береді. Бұл ғылым әбжат деп аталады. Бұның керегі не? Белгілі бір орынға (қағаз бетіне, теріге, т.б.) орналастыру үшін Құраннан алынған аяттар өте ұзақ болуы мүмкін немесе дұға өте тез керек болғанда, аяттарды толық жазуға көп уақыт кетуі ықтимал. Құранның қалай оқылатынын білмейтін адам болады, міне осындай жағдайлар үшін бұл сандық жүйе – таптырмас амал. Төменде келтірілген кестеде «Бисми Ллаах ир-Рахман ир-Рахим» сөзінің сандық жүйе бойынша қалай берілетіні көрсетілген:

Емдік шараларда Құранның бүтін бір сүрелерін осындай сандық жүйе бойынша жазады. Мысалы, Фатиха сүресін төменде келтірілген кесте ретінде жазуға болады:

    Әрине, ем әсері дұға жазылған қағаз қиындысынан немесе онда салынған сандар мен белгілерден деген теріс ұғым туындамауы керек. Бұндай қате түсінік Аллаһты жоққа шығарады. Қандай ем болса да, оны ойлап тапқан және жасаған тек Жаратушы ғана, тек соның көмегімен ғана адамға әсер ететін әрекеттерді жүргізуге болады.
    Бұл жүйені пайдаланудың бірнеше әдісі бар: қағаз бетіне жазу, іштей дұға ету, дауыстап оқу, шыныға жазып, содан кейін оны
шайған суды дәрі ретінде ішу, жерге көміп тастау, т.б. Сандарды оқудың әдіс-тәсілдері өте көп, сондықтан оларды дұрыс жазып,
дұрыс дайындай білу үшін адам арнайы оқуы керек.
    Адам сырқатының басым көпшілігі жан ауруынан бол-ғандықтан, тән ауруын емдегенде адамның жанына үңілу керек. Мысалы, емшіге қаралушы адам өзінің мойнындағы қарызы туралы уайым шегіп жүрсе, онда емші оның материалдық жағдайын жақсартатын дұға оқуы керек. Яғни көзге көрініп тұрған аурудың себебін адамның ішкі жан дүниесінен іздеген дұрыс болады.