ВЫСОКАЯ РОЛЬ НАУЧНЫХ ТРУДОВ З. КОЖАЛЫМОВА

В ЦЕЛИТЕЛЬСТВЕ И В  ЭТИЧЕСКО-КУЛЬТУРНОМ НАСЛЕДИИ

НИСАМБАЕВА Бакытгуль

директор Костанайского обл. филиала

Традиции целительства казахов издавна созвучны с восточным целительством. Исторически сложились методы лечения болезни людей с помощью растительного и животного миров. И сегодня эти методы вновь возрождаются, и люди обращаются за помощью по оздоровлению, восстановлению здоровья к знахарям, баксы, лекарям. И с каждым днем необходимость в них, в их многолетний опыт лечения растет. Человек и природа существуют в единстве, все, в чем нуждался человек, дала природа – человек наблюдал, как животные лечат свои раны с помощью минеральных вод, глины, мумии и т.д. и использовал эти способы для своего оздоровления. Через годы и поколения накопленные методы лечения положили основу системы народного целительства, которая дошла до нашего времени как наследие наших далеких предков. Простое нетрадиционное целительство превратилось в систему традиционного лечения.

При Ассоциации под руководством президента АНЦК З. Кожалымова и других специалистов создана школа повышения квалификации и знаний народных целителей по специальностям: народное целительство, биоэнергетика, космоэнергетика и духовное целительство, а также научно- исследовательский центр по исследованию форм, методов и новых направлений народной медицины, космоэнергетики и духовного целительства.

Научное изучение энциклопедического труда «Трактат о целительстве» великого мыслителя и ученого, целителя ХV века Отейбойдак Тлеукабылулы и совместное исследование с кафедрой  историй философии и культурологии и психологии при КазНУ. Обусловили появление многих научных монографии З. Кожалымова под названием «Целительская традиция и философия» с утверждением данного труда ученого Совета указанной кафедры в качестве учебника по истории народной медицины в различных учебных заведениях.

Научные работники для защиты диссертации на получение научных степеней использует его труды (Т. Альсатов «Қазақ хандығы тұсындағы тәлімдік ойлардың дамуы» (XV-XIII вв.), «Орта ғасырдағы қазақ ғұламаларының тәлім-тәрбиелік идеялары» (XV-XIII вв.), Алматы: «ҚазУниверситет», 1998) и т.д.).

В специальных научных изданиях и журналах опубликованы более 40 научно-познавательных статей на тему народной медицины по психологии и философского познания и об ученом-целителе XV века Отейбойдаке Тлеукабылулы (1998-2010).

Впервые научно систематизировав труд Отейбойдака Тлеукабылулы «Шипагерлік баян» он стал автором и постановщиком сценария сценической постановки на основе труда ученого-целителя и песни «Шипагер баба» .По данной теме по решению научного совета кафедры культурологии и истории КазНУ была издана научная монография «Шипагерлік дәстүрі және философиясы». Автор 20 книг с объемом в 410 издательских листов «Көк тәңірі жүр жебеп» (Под покровительством Небесного тенгри)(2000), «Мәңгілік құпия шежіресі» (Летопись вечных тайн) (2001), «Шапағатты рух ордасы»  (2001, Алматы «Сөздік-Словарь»), «ҚР Халық медицинасының өткені, бүгіні, болашағы» (Прошлое, настоящее и будущее народной медицины РК) (сборники 1-2, 2004-2005, Алматы «Нұрлы Әлем»), «ҚР дәстүрлі емес халық медицинасы» (Нетрадиционная народная медицина РК) (Алматы, «Шалкөде», 2005), «ҚР халық медицинасының бақсылық өнері» (Искусство баксы народной медицины РК), «Тылсым дүниенің құпия емдері» (Тайное целительство мифического мира) и «Рухани емшілік ғаламаттары» (Чудеса духовного целительства) (Алматы, «Шалкөде», 2006), «Қазақстан мен Орта Азиядағы халық емшілігінің өркендеуі» (Процветание народного целительства Казахстана и Средней Азии) (Алматы, «Шалкөде», 2007), «Қазақтың көріпкел және болжампаз бабалары» (Казахские предки-ясновидящие и предсказатели) (Алматы, «Шалкөде», 2008), «Қазақтың ғалым шипагері Ө. Тілеуқабылұлы» (Казахский ученый-целитель О.Тлеукабылулы) (Алматы, «Шалкөде» 2009), «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» (Целительская традиция и философия) (Алматы, «Шалкөде» 2009), «Ғаламның жұмбақ сырлары» (Таинства вселенной) (Алматы, «Шалкөде» 2010), «Целительская традиция и философия» (Алматы, «Шалкөде» 2010), «Қазақстанның дарынды емшілері - Одаренные целителей Казахстана» (2010) анықтамалығы (Алматы, «Шалкөде» 2010) және «Рухани және музыкалық шипагерлік» (Духовное и музыкальное целительство) (Алматы, «Шалкөде» 2010), «Халықтық шипагерліктің бәйтерегі» (Флагман народного целительства) (Алматы, «Шалкөде» 2011), «Орындалған Аманат» (Алматы, «Шалкөде» 2011), «Өмірімнің тағдыры»(Алматы. «Шалкөде»,2012) и «Ақ гүлім» »(Алматы. «Шалкөде»,2012)  в их числе 7 монографических трудов.

Его песни внесены в «Золотой фонд» казахского радио (№ 411, 1997 и 2009). В более 60 газетах и журналах и Казахской энциклопедии опубликованы около 400 научно-познавательных и духовно-воспитательных статей. Автор музыки и слов более 30 песни, толгау и терме. Народное целительство – это такая  сила, которая передается генетическим путем из поколения в поколение. Разъезжая по Казахстану, определяя болезни, проводя лечение людей он развивает личную свою практику и создает научные труды.

Приступая к научному исследованию данной темы,  ученый, Академик  Кожалымов Зядан кажы на протяжении многих лет непосредственно осуществлял деятельность народного целителя, организовывал и возглавляет около четверти века  Республиканское общественное объединение «Ассоциация  народных целителей Казахстана», он являясь исследователем с богатым жизненным и профессиональным опытом, в трудах ученого всесторонне исследуется наследие Отейбойдака Тлеукабылулы. На пути научного развития учения о народном целительстве казахского народа О. Тлеукабылулы ученый целитель З. Кожалымов пишет: «Очень радует и то, что в Казахстане «Трактат о целительстве» О.Тлеукабылулы издается и увеличивается количество желающих разносторонне исследовать и писать по нему научные статьи. Однозначно одно, что этот труд по-своему влияет на историю традиции целительства казахского народа». Вот что по этому поводу говорит академик А. Нысанбаев: «Каждая философская система – это явление, которое появляется из-за необходимости на определенной стадии развития истории человечества. И поэтому, у философских систем древних времен существуют своеобразные познавательные и социально-политические основы, именно по этой причине анализируя философскую систему каждой эпохи, мы всегда должны придерживаться конкретного исторического взгляда», – подчеркивая, что необходимо проводить научные исследования философскому мышлению великого целителя Отейбойдака Тлеукабылулы.

Академик Зядан Кожалымов считает, что необходимость исследования трудов ученого целителя – является основой и гарантом процветания истории национального целительства. Научный труд исследователя Кожалымова Зядана по теме «Культурные истоки и лечебные традиции народного целительства» относится к самой первой философской научной разработке, в котором параллельно исследована культура народного целительства и книга Отейбойдака Тлеукабылулы «Трактат о целительстве». Рассмотривая данное иследование З. Кожалымова  доктор философских наук Ж. Ж. Молдабеков пишет: «С целью формирования культуры очищения организма человека или оказания влияния на его сущность исследователь предложил четыре таблицы в приложении – из книги О. Тлеукабылулы, используемые справочники народного целительства, словарь терминов  народной медицины, а так же программы обучения данному виду целительской деятельности. Каждая таблица заслуживает особое внимание как отдельный объект научного исследования.

На основные вопросы темы исследования найдены своеобразные познавательно-методические ответы. Также, можно отметить, что согласно поставленным целям и задачам, исследователь концептуально и логически изложил свои творческие и научные концепции». Ценность работы З. Кожалымова в сфере целительство отметила и Доктор философских наук, профессор КазНУ им. Аль-Фараби А.Т. Кулсариева: «По моему мнению, исследователь сумел связать культурные истоки целительства казахов, которая охватывает область восточной фармацевтики. В процессе тщательного рассмотрения и изучения проблем целительства у нас появилась уникальная возможность ознакомиться с ранними периодами и методами лечение народной медицины. К тому же, народная медицина формировалось в рамках мифологического сознания».

Каждый раз, когда мы прочитываем научные труды, книги, статьи, стихи, прозу профессора  Қожалымова Зядан Кажи убеждаемся в том, что это неординарная личность. Он очень одарённый, развитый, многогранный человек, излучающий не только энергию, но и большую жизненную силу способную благоприятно преобразовывать окружающий мир, природу и положительно влиять на сознание людей.

Зядан Кажи в своей книге «Ғаламның жумбақ сырлары» многогранно проявляется, как парапсихолог, ясновидящий, астролог, философ, просветитель учений Аристотеля, Әль-Фараби, Әбу Или Сина, Нострадамуса, целителя - ученого 15 века Өтей Бойдақ, Тілеуқабылұлы. Человек необыкновенной широты души и сердца, смог вместить в себя такие силы света, способные преобразовывать негативные энергии в положительные. Его произведения обладают сверхъестественной силой, доходя до сотни душ людей, оздоравливая и наполняя их силой и энергией. Он способен вдохновлять, на благие дела только одним своим присутствием. Излучая сердечную теплоту и юмор, дарит тепло, вызывая возвышенные человеческие чувства, любовь, уважение к старшим, сочувствие к чужому горю, сострадание, прощение и понимание.

Световые частоты биополя Зядан Кажи, как проектор освещают верный путь, просвещая и раскрывая тонкие струны души, помогая раскрыть мощные сверхъестественные таланты людей, которые были глубоко закрыты, забиты страхами и жестокостью в сердцах и душах людей.

Многим помог Зядан Кажи дав силы, указав прямой путь к счастью, пробудив сознание, указав роль и предназначение в этой жизни, тем самым увеличив мощный поток положительных вибраций и энергий.

Кажи Зядан не внушает телепатией, он просвещает, заряжает, пробуждает души людей. Только любовь, доброта, искренность, чистые и позитивные мысли способны излучать естественный свет, положительный заряд энергии, который двигает весь мир и приносит гармонию всей жизни на планете - Земля.

Мы благодарны Высшим силам за то, что он с нами. Мы гордимся тем, что находимся рядом, тем, что мы являемся частичкой этой мощной силы и вкладываем свою силу и душу в общее благородное дело.

Кажи Зядан, благодаря своей сверхчувствительной интуиции, предотвратил трагические события в Алматы, которые могли бы закончиться плачевно не только для нас членов организации, но и для всего народа Казахстана в целом.

Всем известно, что одним из главных семи направлений стратегической программы главы государства Нурсултана Назарбаева «Казахстан-2030» является проблема здравоохранения граждан нашей страны. Так же в Республике Казахстан принята государственная программа развития «Культурного наследия» нашей страны. Есть полное основание говорить о том, что традиция народного целительства относиться к одной из областей национальной культуры. С приобретением независимости нашего народа открылись большие возможности для процветания философии и культурологии. Начались работы по исследованию, воссозданию, сохранению, защите и дополнению исторических ценностей нашей нации. Самой главной задачей современных ученых является тщательное исследование исторических и культурных наследий, передавать следующему поколению, повлиять, чтобы все имеющиеся ценности не были потеряны и передавались из поколения в поколение. Как отмечает ученый З. Кожалымов, целитель – это основатель лечения, наблюдатель за телом и душой человека, один из первых людей, который повлиял на основание национальной культуры, искусства традиционного целительства, этики и эстетики. Научные труды президента  З. Кожалымова является связующим звеном между современным искусством народного целительства казахского народа, в том числе народного описания лечения и познавательно-воспитательная значимость, и  великим целителем ХV века Отейбойдаком Тлеукабылулы, как основателя народного целителя и виртуозного таланта, который использовал методы и способы лечения отличающиеся от современных приемов, лишь многовековым отрывком времени.

Под мощным крылом Ассоциации народных целителей Казахстана, возглавляемой незаменимым президентом З. Кожалымова, выросла и окрепла плеяда академиков, магистров, заслуженных и почётных народных целителей Казахстана, которые по всем уголкам страны несут мощный свет знания, духовное оздоровление наций и народностей, при этом наполняя сердца и души людей живительной энергией добра и счастья!

 г. Костанай

ҚҰРМЕТКЕ БӨЛЕНГЕН ТҰЛҒА

Құттыбаева  Қализа  қажы

Ақтөбе облыстық филиалының директоры

Егер  адамның  жаны, тәні, рухы таза  болса, оның  өмірге деген көзқарасы дұрыс болады. Оған құран ілімі - биік ғылым,сүннет ілімі - тазалық, заң  ілімі - тәртіп екенін  біле отырып, қоғамдағы тыныштық пен бірлік деп  қабылдайды. Ата-баба жолын қастерлейді, ұрпаққа  өткізуге  асығады.

Әр адамның өмір жолы оның Алла Тағала белгілеген тағдырымен байланысты. Жаратушымыз өзінің сүйікті пенделерін өте ауыр әрі қиын сынау жолдарынан өткізетінің тарихи шежірелерден белгілі. Бүгінде өз құрып әрі басқаратын, бүгінде белгілі мәдениеттанушы ғалым, профессор, академик т.б. көптеген атақтарға өз еңбегі арқасында бөленген жандар қатарында біздің қоғамымыздың басшысы, академик Зядан қажы Қожалымов десек артық болмайды. Зядан қажының ауыр күндер де халық емшілігі саласын өркендетуге қосқан үлесі мен көрген қиыншылықтары әлі көз алдымыздан тізбектеліп өтіп жатады.     

Бүгінгі  таңда тәуелсіздігімізбен бірге  келген  23 жылдық  тәжірбиесі бар, «Қазақстан халық емшілері қауымдастығының»  әрі басшысы, әрі зерттеушісі, әрі ұлағатты ұстазы, академик Зиядан  Қожалымов ағамыздың мақсаты да, талабы да, міндеті де ұлы ғалымдармен бірлесіп емшілердің сауатын, мәдениетін, халқына  деген жылулығын арттыруға еңбек етіп тер төгіп жүрген, құрметке  бөленген, ерекше тұлға деп білеміз.

Зядан ағаның XV ғасырда өмір  сүрген қара үзген шипагер Тілеуқабылұлы Өтебойдақтың «Шипагерлік баянын»-ізденіп зерттеуінің өзі біз емшілер қауымына үлкен абырой, атақ әрі тәжірибелік ұстанымызға сабақ.

Мен қазақпын деген адамның төрінде тұратын «Шипагерлік баян» ұрпаққа тәлім-тәрбиеге  танымға қажетті  қазына деп білеміз. Әсіресе жүрегі иманға жақын салт-дәстүрін сақтаған киелі,тегі мықты адамдарға таптырмас дүние. Іздеген адам өзіне керекті нәрсесін жүрекке жақын қабылдай алады.

Қазіргі заманда халықтық және осызамаңғы ғылыми медицина қатар дамып отырған заманда өркениетті елдің «Шипагерлік баяны» таптырмас ғылыми жетістігінің белгісі.  Ислам  медицинасы- тілдің тазалығы, иманның беріктігі, денсаулықтың жақсаруын қатар  қорғайды. Халық медицинасы-ар, ұят, әдет-ұрып, салт-дәстүрдің талаптары мен табиғаттың заңдылықтарын негіз  етеді. Батыс  медицинасы- технология  жетістігімен жеке ағзалардың әлсіреу бағытымен ғылыми жетістіктерге байланысты дамиды. Шығыс медицинасы-ішкі ағзаның тазалығымен тәннің сұлулығына көп  мән береді. Осы айтылған түрлі медицина саласының барлық бағытын, талабын, жетістігін зерттеп, талдап халықтың игілікті емдеріне қорықпай батыл қадам жасап «Шипагерлік баянның» саласында тәжірбиелік талапқа да, ғылыми жетістікке де жетуіне тер  төгіп, еңбек еткен басшымыз, ғалым, ірі ұйымдастырушы  Зиядан Қожалымов  ағамыз зерттеу саласындағы әлемдік деңгейге жеткізіп, соның ішінде қазақ елінің атын да, қасиетін де, тектілігін  де ХХІ ғасырдың озық ғылыми даму сатысынан қалмай өркендеуін қосқан үлесі де.

«Шипагерлік баян» - зерттеудегі құнды тармақтың бірі адам баласын имандылыққа, адамгершілікке, қайырымдылыққа, әдептілікке, отансүйгіштік  бағытқа сілтей отырып, Аллаһ тағала мен  оның  елшісі Мұхаммед пайғамбарымыз \с.ғ.с.\ және ислам  діні қағидаларын сақтауда адал болуға дұрыс сауатты нақты нұсқау бере алуында.

Мәселен, халал  мен  харамды ажыратуда 91-ді жеуден тыйым, 85-ті ішуден тыйым сақтандырудан, 7-ге тиіспеуге, 41-ге жұғыспауды  және 12-ден айырылмау сияқты бұлжытпай орындалуы тиісті міндеттің  орындалатынын  зерделеп  зерттей білген.

      «Шипагерлік баян» нағыз ғылымның қайнар бұлағының көзі екеніне,  халықтың ұлттың мақтанышы,  рухы биік қазына екенін айта  аламыз. Халық  шипагерлігі де халықтың  қанымен аралас  атадан ұрпаққа берілетін тектік қасиет  болғандықтан зерттеуші ғалым З.Қожалымовтың қазақ халық шипагерлігінің ғылыми әрі тәжірибелік негізін қалап қана қоймастан, ұлттық шипагерлік өнері ілімін, мәдениетін, әдіс-тәсілін әлемдік дәрежеге  ғылыми  танымдық  деңгейге  көтеруі үлкен ізденіс пен сабырдың, төзімнің, иман мен денсаулықтың жетістіктері.

     Кеңес заманындағы солақай саясаттың ықпалы қазақтың халықтық емшілік жүйесін жоққа шығарғаны мәлім. Сол заманда тәлім алып атеистік жолға түскен кейбір жауапты орындарда отырған азаматтардың Қазақстан халық емшілері қауымдастығымен оның басшысы Зядан Қожалымовке жасаған қиянаты аз болмады. Ол өзі айтқандай мыңдармен жалғыз күресті. Қазақстанның барлық аймақтарын аралап жүріп қауымдастықтың бөлімшелерін бірнеше рет қарсыластарының жаптырғандарына қарамастан және қаражатының жоқтығына мұңаймастан тыңнан жол тауып қайтадан ашып, бүгінде қауымдастықтың абыройын асқақтатып, оның қызмет түрін әлемдік аренаға шығара білді. Қауымдастықтың емші-мүшелерінің мәдениетін, білімін, адамгершілігін және имандылығын өркендетуіне ерекше ұстаздық және қорғаныстық қызметін аямады. Жыл сайын Халықаралық дәрежедегі әртүрлі халықтық шипагерліктің тақырыптарында өткізілетін жиналыстар тек қана, президент З. Қожалымовтың бағдарламасы негізінде табысты өтіп қана қалмастан, шетелдерден қатысқан мамандар мен емшілердің де тәнті еткеніне біз мақтана аламыз. Алла Тағала жаны қысылғанда Зядан қажыға ән мен жырын да нәсіп етті. Оның төл туындылары болған сазымен бірге шығарған әндері мен толғау-термелері бүгінде емшілердің ғана емес қарапайым халықтың рухани емдік-сауықтыру тәсіліне айналды. Рухы биік, ұлтының мәдени мұрасының бір саласы шипагерлік өнерін дамытудағы шипагер-ғалым Зядан қажы ағамыздың еңбегі бүгінгі ұрпаққа ғана емес, ғылым мен болашақ ұрпақ үшін де баға жетпес үлкен қазына. Бұдан бұрын емшілердің басқосуының өзі қиын болса, бүгін олардың ынтымағы артты, туысқандық қатынастары дамып келеді. Алдағы торқалы мерекелі тойына байланысты Зиядан қажыға Аллаһ тағала күш-қайрат, отбасына амандық-саулық берсін. Мақтау Аллаһтан болсын.

Ақтөбе қаласы.

РУХЫМЫЗДЫ ӘУЕЛЕТКЕН ӘН МЕН ЖЫР

Құрбанқоджаева Раушан

биолог, емші

2006 жылы шілде айының шуақты күндерінде Түркістан шаһарында Қожа Ахмет Йассауи атындағы Халықаралық Қазақ – Түрік университетінде жұбайыммен бірге қызмет ететін бір профессор ағаларымыз сендер бізге қосылыңдар екеуіңде әруақ жолында жүрсіңдер деп қоймады. Кейін 2007 - жылы жаз айында Шымкент шаһарында халықаралық емшілер  Конгресі болады соған жүріңдер деді. Біркүндері бізге арнайы шақыру хат беріп жіберіпті. Бәріміз барып Қазақстан халық емшілері қауымдастығының президенті З. Қожалымов мырзаға жолығып, амандасып таныстық. Ертең азанда  Конгрес басталады соған келе беріңіздер деп бізді қайтарып жіберді.

Конгресте өз уақытында, жеке бағдарламасына сай басталды. Өте қызықты болып өтті. Біз жұбайымыз екеуміз қызықтық. Сол жерде профессор ағамыздың, президентіміздің және менің жұбайымның кітаптары таратылды. Бәрі де қуана – қуана алды. Екі күн конгрестің қалай өткенін байқамай қалдық. Қызық болғаны сонша арасында  Конгреске қатынасушылар шаршамасын деп музыкалық (саздық) әуендер жіберіліп отырды. Олардың соншалықты жақсы әрі тартымды орындалғандығы, жан – дүниеңді қозғап рахаттанып қаласың. Көп әндерді президентіміз З. Қожалымов сөзі мен сазын өзі жазған екен.  Мына емшілер қауымдастығының президенті Зиядан ағаны алғаш тек қана басшы ретінде білсек оның бойындағы ғаламат ақындық пен сазгерлік қасиетін енді біліп таңғалдық әрі риза да болдық. Осындай көңілді, мәдениетті, емшілердің басын біріктіріп жан жақты рухани білім беретін Халықаралық конгрестер мен форумдары Шымкент пен Түркістан қаласында бес рет ұйымдастыруда  басшымыз З. Қожалымовтің ұйымдастру мен адамгершілігіне және емшілерге деген құрметіне тәнті әрі риза болдық.

Тағы бір ерекшелігі әр жылы әр қалада өтеді. Оған қоса ай сайын «Шипагерлік баян» атты газет шығып тұрады, оған әлгі өлеңдер музыкасымен жарық көреді. Сонымен қатар жылда  өтетін жиналысқа дейін емшілік жайлы ғылыми жинақ шығып тұрады. Енді бірнеше жылдан бері біздің бүкіл мәліметтеріміз ғаламторға ендірілген. Бүкіл әлем біз жайлы біліп отырады, өзінің арнаулы сайтыда бар.

Мәселен 2010 – жылың шілде айында  ғылыми жиын Астанада өтті, оның тақырыбы «Рухани және музыкалық шипагерлік» - деп аталды. Бұл жерде біздің халықтық шипагерліктің ішінде музыка мен дін дұғалары  арқылы  сырқаттарды емдегендігін дәлелдеді. Дәрісіз ем жүйесі осылай енгізілді.

Әрбір конгресс, конференция, форум басталардан алдын, заңды түрде Құран оқылады. Одан кейін сол болып жатқан конгресс, форум, конференция, симпозиумға аранап президентіміз арнауларды өзі жазып келеді. Оны орындайтын жыршыларымыз да бар. Мәселен Түркістанда:

Бисмиллә сөзідің басын бастағаным,

Шырқалсын шартарапқа асқақ әнім.

Еленген ел ішінде еңбегімен,

 Армысыңдар ақ ниетті емшілерім, - деп басталса,

Таразда:

Ассалаума ғалейкум ағайындар,

Ежелден ел жұртында бағалылар.

Шипагерлер конгресі құтты болсын!

Ел өнері тарихында орны барлар, - деп.    

Астанада:

Самалы Сарыарқаның сағымданды,

Талайдың осы жерде бағы жанды.

Елімнің ұрпағының басын қосып,

Қазақтың ұлылары туын тікті, - деп келеді.

Алматыда болса ерекше басқосу болды. Бұл 2011 - жылы болатын.  Онда Қазақстан халық емшілер қауымдастығының құрылғанына жиырма жыл толған еді. Соған арнап З.Қожалымов ағаның «Халықтық шипагерліктің бәйтерегі» атты үлкен жинақ шығып, ол үш тілде (яғни қазақ, орыс, ағылшын) жарық көріп бүкіл емшілерге таратылды. Оған қосымша бұл мәліметтің бәрі ғаламторға енді. Керек деген кісілер бүкіл мәліметті ала алады. Ол қаладағы арнау былай басталады:

      Көңілді мейманменен шипагерім,

      Сағынып ел ішінен келгендерім.

      Қазақта тәуелсіздік орнағалы,

      Сұрағандар көбейіп емші жайын.

Әрине бұл толғаулар ұзағынан болады, әрбір толғау 20 – 25 шумақтан кем емес. Әрине мұндай іс тек біздің президентіміз ақын Зиядан қажы ағаның  қолынан  қана келеді деп ойлаймыз.

Осылай әр жылы әр қалаға барғанда бір марқайып қайтамыз. Себебі бұл арнаулар, өлеңдер бәріде «Шипагерлік баян» газет бетінде жарық көріп жатады. Оданда басқа әрбір жазған мақалаларымыз жинақ болмаса да "Шипагерлік Баян" газетіне шығады. Әрине бұл жалпы халыққа өте қажетті дүниелер болып табылады.

Кей кездері тамақ үстінде де әндетіліп көңілдеріміз көтеріліп отырады. Әрбір үзіліс кездерінде адамдардың жаны жай табатын қажы ағаның жеке баяу музыкасын (сазды әуенді) жаймен қойып қояды. Көбінде мына әуендер жан дүниеңді тербейді: Ақгүлім, Шипагер баба, Иманым т.б. осындай жанға жайлы әуендер. Кей кездері көріністер көрсетіледі. Соның ішінде ең бір әсерлісі шипагер-ғалым Зиядан қажы ағаның ғұлама шипагер Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы туралы сценирясы мен музыкалық әнін сөзімен жазған сахналық «Шипагер баба» атты көрініс. Оның соншалықты әсерлі болғаны жандүниеңді, қозғап жібереді. Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының өмірі толығымен көз алдыңнан өтеді. Ол бабамыздың қандай қиыншылықпен артында баға жетпес рухани құнды мұра қалдырғанына таң қаласың.

Міне осылай әр жылы әр қалада бас қосып конференция, форум, конгресс, симпозиум т.б. басқа ғылыми жиындар өткізіп тұру, біздің өшіп кеткен шипагерлік мәдениетіміз бен өнерімізді жандандыра түседі. Мұны жарыққа шығарып қағаз бетіне түсіріп жүрген әрине біздің президентіміз Зиядан қажы Қожалымов аға болатын.  Ағаның торқалы мерейтойы қарсаңында жақсының жақсылығын айту мен хатқа түсіру бізге бір қуаныш сезімін сыйлағандай шаттыққа бөлей бермек..Енді осы бастамадан қол үзбейік, әрі келешек ұрпаққа жеткізуге әрекет етейік. Ағамыздың рухымызды әуелеткен ән мен жыры халқымыз бен емшілерді рухтандыру жолында көбейе беруіне тілектеспіз.

      Түркістан қаласы.

ДОСТЫҚ СЕЗІМІҢДІ ҚҰРМЕТТЕЙМІН

Кадырғали Танкиев

Атырау облысы әкімінің бұрынғы орынбасары,

қоғам қайраткері, Қызылқоға ауданының 

«Құрметті азаматы»

Аса құрметті, Зияқа, өзіңмен менің таныс әрі сыйлас өте жақын адамың болғаныма да ширек ғасырға жуықтапты. Бұл өткен ғасырдың тоқсаныншы жылының басы болатын. Менде және өзіңде жастық шақтың жалынды кезеңін бастан өткеріп жаттық. Бүгінде өзіңде және өзіңді өқшелеп келе  жатқан менде салихалы аталық кезеңге жеткенімізді  сезбейде қалғандаймыз. Деседе өмірдің өтпелі кезеңі өз заңдылығын мойындатары анық. Абай айтқандай «бір бала ішсем – жесем, енді бір бала көрсем – білсем» деп дүниеге келеді. Осы екі түрлі баланың алдына қойған мақсат-мүдделері де бірі біріне ұқсамайды. Біреуі жеңілдің үстімен, ауырдың астымен өмір сүруге бейімделсе, екіншісі, маңдай терімен еңбек етіп, бар өмірін ізденіске арнап, жақсылықтың жаршысы болуға, білген-тергенін көпшілікпен бөлісуге тырысып бағады емес пе?! Әлгі екі түрлі баланың екеуі де есейіп, үлкейгенде, берер жемістері қандай болатындығын айтпаса да түсінікті ғой.

Бүгін Ел ағасы  атанған, істеген ісі тарихта таңба болып қалатын, республика бойынша халық емшілігін (негізгі мамандығы инженер болғандығына қарамастан) ғылыми негізде жолға салған азамат – Зиядан Қожалымов туралы сөз қозғап отырмыз. Әрине, жоғарыда айтып өткен екі баланың – бұл азамат – екіншісі екені сөзсіз.

70 жыл – адам өміріндегі бір белес. Бұл жасты көп пе, аз ба деп қарауға болмас. Бұл жастың өлшемі – мәні мен маңызында, тындырылған ісінде, оның нәтижесінде, берген жемісінде.

Бұл жас өзіне мол жауапкершілікті де арқалай келеді. Өйткені, соңыңнан ерген ұрпағына бағыт-бағдар беру, өзіңе ілестіру, тіліңді алғыза білу, өсиет айтып, бата беру – осының бәрі осы жастың еншісінде.

Оған қоса, ұзақ жылдар еңбек ету барысында жинаған бедел мен абыройды сақтап қалу – осы жаста маңызды.

Құрметті Зияқа, ел саулығының ауыртпалығы мен жауапкершілігін өз мойныңа алған бірегей азаматтардың бірісіз. Бұлай айтуымының негізі бар. О, баста (1991 жылдан бастап) халық емшілігі сияқты «қиын» бастаманы қолға алған жалғыз Сіз емес пе едіңіз?! Халық емшілігінің бар екендігін, Алланың берген қасиетті жолы екендігін дәлелдеп, заңды рәсімдеп, қолға қалам алып, оны  ғылыммен ұштастырып, жетілдіріп келесіз. Ал, бүгін көпшілік сізді ғалым, зерттеуші деп таниды. Бұл оңайлықпен келді ме? Жоқ.           

Өткен күндерге ой жүгіртсек, біздің елімізде орын алған бархат революциясы, елдің егемендікке қол жеткізуі, көк тудың желбіреуі, үлкен күрестерге толы уақыт, жаңа қоғамның қалыптасуы барысында ұмытылып бара жатырған  дәстүрлі емес медицинаны жаңғыртуды қолға алуға кімнің батылы жетерліктей еді?! Ол тек қана сіздей азаматтарды күтіп тұрды емес пе?! Оған қоса, 70 жыл Кеңес үкіметінің саясатымен өмір сүрген әлеумет – халық емшілігін қалай қабылдағаны бізге мәлім. 

Осы өткен уақытқа тағы бір сараптама жасасақ, 90-шы жылдардың басы – кім қандай іспен шұғылданып жүр, қандай жетістікке жетті, жетсе де оның қандай жетістік екендігіне есеп беріп жүр ме, жоқ па – осындай бағыт-бағдары анықталмаған уақыт еді. Халықтың бір тобы «сөмке» арқалап, базарға, енді бір тобы бартерге, тағы біреулері емшілікке бет бұрды. Соңғыларының ішінде адасқандары да жоқ емес. Алла берген қасиетті «мақсатына лайықты» қолданбай жүргендерін де көрдік. Өзіміздің облыста (сол кездегі Гурьев облысы) «мен, әулиемін» деушілер пайда болып, соңына халықты ертіп, көшеге шықты (бұл әрекеттерді түсіну қиын болды). Олар да әрекеттеріне жауап бермеді. Жекелеген басшылар мұндай орын алған беркетсізіктер  үшін жоғарыдан сөгіс алып та жатты.

Міне, осындай аумалы-төкпелі уақытта 1992 жылдың маусым айының 16 жұлдызында  (бұрынғы Гурьев) қазіргі Атырау қаласына келіп, халықпен жүздесіп,    «Жасанды әулиенің» әрекетін тоқтатып, Махамбет театры алдында жиналған мыңдаған халықты  пен тыныштық сақтауда тұрған үш жүзге жуық сақшы жасақшыларын тыныштандырып және оларға мән-жайды түсін-діріп,   дұрыс жолға түсуді бағыттау мен халық медицинасының ерекшелігін түсіндіру Сіздің маңдайыңызға жазылған еді. Содан халық біртіндеп  түсініп, елде түсінушілік орныға бастады. Әйтседе, дәл осы күш пен уақытты алған «әрлі-берлі шабыс» біздің (сіз екеуміз) арамызда достық қарым-қатынастың орнығуына себепші болды емес пе?! Сол уақыттан бастап ағалы-інілі болып, бір-бірімізге деген сыйластық пен мейірім, жарасымды әзіліміз жалғасып келеді. 

Өмір өз бағытымен алға кетіп барады, әрбір асу мен белестің өз «проблемасы» күтіп тұрады. Оның бәріне батыл кірісіп, белді бекем буып араласып, шешімін тауып келесіз. Ол да Алланың  оңынан сілтеп тұрғаны деп бағдарлаймын.

Осындай толассыз «проблемалар» Сізді тәжірибелі етті, шыңдады. Қым-қиғаш уақытты да, қолдаулар мен қарсылықтарды да, басқару рычагтарының күші мен қолдауын да Өз басыңыздан өткізген азаматсыз.

Көтерген ауыр жүгіңізді жеңілдетуге өз үлесін қосқан адамдар да болды. Соның бірі және өзіңнің жансерігің жұбайың Түймекүл болды. Ұйқысыз өткен түндер, маза бермеген ойлар, шындыққа қол жеткіземін деп арпалысу кезінде Түймегүлдің орны бөлек болды. Әлі де солай, лайым осы қалыптан Алла ажыратпасын.

Осыдан 15-20 жыл бұрын қолға қалам алып, емшілік жөнінде мақала жазбақ түгілі, халық емшілігін қоғамдық ұйым ретінде Министрліктен тіркеуден өткізудің өзі орасан зор күш емес пе еді?! Ешкімге бас имедің, халық емшілігін жоямын деушілерге қарсы тұра білдің. Арманың халық емшілігі қауымдастығын сақтап қалумен оның Жарғылық мақсаты мен міндеттерін орындауда ізгі іс жоспарыңды бүгінде толық жүзеге  асырдың.

Облыстарда филиалдар ашу процесінің қиындығы мен ұзақтығы, оны жергілікті мамандарға сеніп тапсыру – бітпес жұмыстай көрінген-ді. Жетегіңізге еріп, осы бүгінге дейін бірге еңбек етіп келе жатқан азаматтар да жоқ емес. Көпшілікке топырақ шашуға болмас, десек те, филиалдардың жұмысын ақсатып, орасан зор еңбекті «құмға құйған судай» тастап кеткендер де кездесті.  Бұндай жағдайлар «беріспеуге бел буған» Сіз үшін мотивация болған да шығар.   

Бүгін оның барлығы алыста қалған күндердің еншісінде, еске түскен де «ойпырай, солай болған еді ғой, а» деп қоясыз.

Сол қарбалас уақытпен қатарласып, балалар да ер жетті, білім алды, аяқтанды, немерелер дүниеге келді, ата–әже атандыңыздар. Ата-әже атанып, қуанышқа бөленуге себепші болған тұңғышың Ляззатыңның (марқұм) қызы алғашқы немерең   – Айымның Қарағандыда ұзату тойы болды. Ол сол кездегі шаршағаныңызды ұмыттырып жіберді емес пе?! Шаршағанда, дем берген де осы Айым емес пе?! Осылайша немерелердің бәрі де есті балалар болып өсіп, ер жетуде. Бүгін оның жақсылықтарына қуанып, марқайып жүрсің ғой, Зияқа. Немере балалар өз алдарына шаңырақ көтеріп, өрістеріңізді кеңейтіп жатыр емес пе?! 

Алдағы 70 жылдық  мерей тойда сізді құттықтап сөйлеушілер көп, сөйлеп, тілек айтқысы келетіндер одан да көп. Бәрі сізді Зияқа деп қолпаштап отырады. Бұл – өткен өмірдің нәтижесі, жемісі. Ал, кеше сіз кім болдыңыз? Қатардағы азамат, қарапайым инженер және мекемелер басшысы болдың. Еңбек пен талап, күресе білу қабілеті, ақыл мен күш Сізді бүгінге жеткізді. Менің досым қатардағы емшіден әлем емшісі, мәдениеттанушы ғалым, профессор, академик атақтарыңмен қатар шежіреші, қаламы жүйрік журналист-жазушы, ақын-сазгер, көптеген құнды кітаптардың да авторы атанғанына мен мақтан етемін.Сондай-ақ, абыройлы отбасы мен сүйкімді, тілалғыш, еңбекқор балалар, адал жар Түймегүлді – сіздің бүгінгі жетістігіңіздің Фундаменті деп білемін.

Міне, 70 деген асу төбесін көрсетіп, алдыңыздан күлімдеп қарсы алып тұр. Бұл – мен қолымнан келгенді жасап болдым деп «қол қусыратын» кез емес.

Алда үлкен міндеттер көп. Жақсылықтар да жемісін беріп жатыр! Жақсылықтың жемісін көретін де кез келді. Алла соған жеткізгей! 

Атырау қаласы.