Республика емшілерінің

тұңғыш  Құрылтайы

Целиноград қаласындағы көңілді кездесу мен нәтижелі сеанстан соң Алматыға қайтып оралдым. Бес күндей уақыт қалғанда тұңғыш рет өткізілетін республиканың емшілерінің Құрылтайына дайындықты бастап кеттік. Құрылтайды өткізу жөніндегі комиссия мүшелерінің бәрінің көңіл-күйі мен ішкі пиғылдары әр түрлі көрінді маған. Көзге біргеміз дегенімен шын мәнінде маған толық сенетіндері де сенбейтіндері де баршылық болатын. Кейбіреулері Құрылтай делегаттарын тіркеудің қажеті жоқ десе, тағы біреулері Қауымдастықтың президенттігіне сайлануға  кандидат болуға  ниет етушілердің өмірбаяны мен бағдарламасының қажеті жоқ деп бөскендері де болды. Мен: “Бұларың дұрыс емес, бұл тұңғыш Құрылтай болғандықтан өтетін жиналыс заң талабына сай болу керек”, – деп, өзімнің жеке жоспарымды іске асыруға кірістім. Алғашқы Құрылтайды сол кездегі Алматы мемлекеттік медицина институтының  жиналыс залында  өткізуге келістік. Бір ай бұрын Алматы қаласында емшілер Құрылтайын 1991-жылдың 20-23 желтоқсанында өткізуді белгілеген едік. Құрылтайға бір күн қалғанда дайындықты аяқтап, Қауымдастықтың президентіне кандидаттыққа өзімнің өмірбаяным мен бағдарламамды жаздыртып, оны өтетін күні жиналыс залына ілгіздім және жеке делагаттарға да тараттырып бердім. Ал делегаттарды әр облыс және Алматы қаласы бойынша жеке-жеке тізімге алғыздым. Кешегі бұның қажеті жоқ дегендер үнсіз қалды. Қысқасы, мұндай жауапты ұйымдастыру жұмысына әр облыстан келген бостандықты аңсап жүрген емшілер көмектескен болатын. Желтоқсанның 20 күні Құрылтайды мен аштым және одан ары жалғастырдық. Құрылтайға барлығы екі жүзден аса емшілер мен көп салалы мамандықтың өкілдері қатысты. Алғашқы баяндаманы өзім жасап, одан кейін жарыссөз бен кезекті баяндамаға шыққан шешендер де өз ойларын ашық білдіріп, қазақ елінде халық емшілерінің Қауымдастығын құру қажеттілігіне тоқталды. Осы қауымдастықтың құрылуына өз көмегін көрсеткен медицина ғылымдарының докторы, профессор Әлихан Ризаұлы Шокин сөз алып: “Біз Құрылтайды аштық, емшілердің қауымдастығы құрылатыны шындық. Біз әлі алда үш күн бойы Құрылтайды жалғастырамыз. Нені күтеміз, қауымдастықтың басшысын сайлап алайық. Бұл қызметке осы қауымдастықты құру идеясын жүзеге асырған, Одаққа белгілі халық емшісі және ұйымдастыру комитетінің төрағасы Қожалымов Зияданның кандидатурасын ұсынып, дауысқа саламын”, – деді. Құрылтай делегаттары менің кандидатурамды қуаттап, көп дауыспен тұңғыш рет құрылған Қазақстан халық емшілері қауымдастығының президенттігіне сайлады. Залда тыныштық орнады. Менің денемнен бір ауыр жүк түскендей болды. Бұл мен үшін жеке тарихымдағы бақытты күн болатын. Мен ант қабылдадым.  Қасиетті Құраннан тәу етіп тұрып, өз бағдарламама адал және орындалуына таза қызмет етемін деген арманым бүгінде толық орындалып келеді. Мен өзім сайланғаннан кейін бірден маған сенім білдірген Құрылтай делегаттарына рахметімді айттым. Одан кейін қауымдастықтың Жарғысына сәйкес қауымдастық Төралқа мүшелері тізімін хабарлап, оларды дауысқа салып делегаттарға бекіттірдім. Бұдан басшылық қызметтік орындарға Ә.Р.Шокиннің кандидатурасы қауымдастықтың бірінші вице-президенттігіне, журналист Бақтыбай Айнабековтің кандидатурасын вице-президенттікке ал, Тұрсын Бекеновтың кандидатурасын Бас директорлыққа  Құрылтай делегаттары толық дауыс беріп сайлады. Осындай орыннан дәметкен теріс пиғылдылар өз мақсаттарына жете алмады. Қауымдастықтың құрылған күнін Құрылтай делегаттары 22-желтоқсан деп бекітті. Қауымдастықтың Жарғысы мен Ережесі бекітілді. Арнайы қаулы да қабылданды. Қауымдастықты ҚР Әділет министрлігінен тіркеуден өткізу қауымдастықтың жаңа басшысына міндеттеді. Құрылтай аяқталып, делегат емшілері тарасқанда: «Өлгені тірілді, өшкен оты қайтадан жанды» деген осы шығар, киелі шаңырақ пәле жаладан аман болып, мәңгі ғұмыр сүргей, Алла жар болсын, – деп бірін-бірі қимай қоштасқан емшілер әлі күнге дейін көз алдымда. Өмірге қадам басқан ата-бабалардың тылсым күші құпияларының мұрагері, Республикалық қоғамдық бірлестігі «Қазақстан халық емшілері қауымдастығы» қиын уақытта осылай құрылған болатын...

Қазақ мемлекетінде ел тәуелсіздігімен құрдас, қазақ елінің тарихында алғаш рет жаңадан  құрылған халық емшілерінің қауымдастығының ғұмыры ұзақ, берері мол болғай.

Әділет министрлігіндегі тіркеу

Республикадағы емшілердің өкілдері қатысуымен оның Қауымдастығын құру туралы алғаш өткізілген, 1-Құрылтайының жиналысының Қаулысын сол кездегі ҚР Әділет министрлігінің қоғамдық ұйымдарды тіркеу басқармасына апарып тапсырдым. Ол уақытта машинкамен жазылған құжатты түзеу қиын еді. Жаңадан құрылған ұйымның жазу машинкасы түгілі әлі мекен-жайы да анықталмаған еді. Осындай ауыр жағдайда қол көмегін беретін адамды табу қиын болатын. Қауымдастықтың жаңадан сайланған Бас директоры Бекенов Тұрсын Балғынбекұлы өзінің Республикалық Туберкулез институтының директорының бірінші орынбасары қызметінде болатын. Қауымдастықтың Жарғысы мен құжаттарын Тұрсын Балғынбекұлының кабинетінде жазып, сонда машинкаға бастырдық. Институттың басшысы өте қатал адам екен, бұл кім деп бірнеше рет Тұрсын ағаның кабинетіне келді. Тұрсын содан кейін қызмет кабинетін жауып тастап мені көрсетпейтін болды. Қысқасы, екеуміз ұры адамдардың тірлігін қайталап көздеген мақсаттарымызды жүзеге асырған едік. Адам баласына жақсылық бір күнде келмесі анық. Бұл да бір емшілер қауымдастығын құрудағы қиын кезеңдердің өзіндік тарихының тізбегі десек артық айтқандық бола қоймас. ҚР Әділет министрлігінің тіркеу басқармасындағы мамандар қауымдастық Жарғысы мен Ережесін шимайлай берді. Ал, біз түзей жүріп, әупіремдеп тіркеуден өткіздік. Біз қауымдастықтың Әділет министрлігінен тіркелген куәлігін алуды асыға күткен едік. Мен жанымдағы Оңтүстік Қазақстан облысынан келген келген және менің үйіме қонып шыққан Өмірзақ деген емшіге: “Мен түнде түс көрдім, 22-қаңтарда тіркелу куәлігін береді және қауымдастықтың тіркеуден өту куәлігінің нөмірі №80 болады”, – деп айта салдым. Бұл 1992-жылдың қаңтар айы болатын. Министрліктен хабар жетті: “22-қаңтар күні келіңдер, қауымдастықтың тіркеуден өткен куәлігін береміз, келіңдер”, – деді. Ол кезде тіркеу куәлігін тіркелгендерге арнайы қуанышты түрде министр немесе  министрдің орынбасары беретін. Біз осы қуаныштың ортасында болдық. Біз Министрлік белгілеген орынға асыға, қуана жеттік. Қашан шақырады деп кезек күтудеміз. Өмірзақ тіркеу қағазын беретін қызметкерлерге жақындап барып байқаса, біздің қауымдастыққа беретін тіркеу куәлігінің нөмірі № 80 екен. Өмірзақ мына топ адамға мән бермей айғайлап көке, тіркеу куәлігінің нөмірі дәл сіз айтқан 80 дегені. Біраз адам Өмірзаққа қарап және маған қарап таңырқағандай болды, Дегенмен Өмірзақ тоқтар емес, бұл санды көкем түнде түсінде көрген деп соғып жатыр. Бізге де кезек келді, Әділет министрі М.Нұрбеков мырза маған Қауымдастықтың тіркеу куәлігін ұсынып тұрып құттықтап, қызметімізге табыс тіледі. Сондағы Қауымдастықтың тіркеу куәлігі № 0080 берілген уақыты 22.01.1992 жыл деп толтырылған еді. Қысқасы 1991-жылдың 22-желтоқсанында құрылған қауымдастық шын мәнінде 1992-жылдың 22-қаңтарында ҚР Әділет министрлігінен заңды тұлға ретінде тіркелгендегі 22 санының ұқсастығы талайды таңғалдырды. Аянмен көрген санның тіршілікте шындыққа айналғаны, әлі тылсым құпия сырларының ашылмай жатқан құпияларының негізі шығар, сірә.

Көретінің әлі алда екен

Қауымдастық тіркеуден өтісімен-ақ, оның Жарғылық мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін ең алғаш емшілердің білімін жетілдіру мен көтеру мектебінің 120 (жүз жиырма) сағаттық  оқыту бағдарламасын қауымдастықтың Бас директоры Тұрсын  Бекенов екеуміз жасап, хабарлама беріп бастап кеттік. Отырған мекен-жайымызда мәз емес, орташа ғана бөлме болатын. Қауымдастық орналасқан Аңшылар қоғамының ғимаратындағы үлкен залын  сұрап алдық та, халық емшілерінің білімін көтеру мектебінің оқыту бағдарламасын бастадық. Жаңадан келуші емшілер бірінің артынан бірі келіп, көбейе бастады. Бұл жақсылық пен жаңалыққа қуанғандар мен қарсы болғандар пайда бола бастады.  Әсіресе ҚР Денсаулық сақтау министрлігіндегі оның емдеу басқармасының бастығы Мусин Ерік Мағзымұлы мен осы Министрлік жанынан ашылған Республикалық халық медицинасы Орталығының Бас директоры Ерасыл Абылқасымов және оның  оның емшілері Әділхан Ерманов, Жақсыгүл Бейсенбаева т.б. емшілерді оқытуға қарсы болып бірден өздерінің арампиғылды шабуылдарын  бастап кетті. Қауымдастық заңды тіркелсе де, қызметін заңсыз, басшысы сауатты емес, өмір сүруі бір жылдан аспайды деп, сандырақтарын жаудырып жатты. Біз мұндай өсек-аянға қарамастан қауымдастықтың Жарғылық қызмет тұрлерін жалғастыра бердік. Ақыры он жылдан асқанда қарсыластар сенбестей қауымдастық туралы менің және басқа да мамандардың том-том еңбектері жазылды. Халық емшілігі бойынша көп салалы ғылыми зерттеулеріміз оның ғылыми айналымға енуіне және әлемдік деңгейге көтерілуіне жол салды, қазақтың халықтық шипагерлігінің тарихы жазылған еді. Осы жетістік нәтижесінде қауымдастық өзінің жеке сайты арқылы қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде әлемдік ғаламторда қазақтың халықтық шипагерлігін шартарапқа таратып та үлгерді. Қазақстан халық емшілері қауымдастығы өзінің халық медицинасындағы ғылыми жақтағы жетістігі үшін, БҰҰ-ның жанындағы Денсаулық сақтау Департаментінің тұрақты тізіміне 2012 жылы тіркелді. Қауымдастық басшысы атына арнайы хаттарын да жіберді. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі қолдаған «Республикалық халық медицинасы Орталығы» болса кейінгі директоры Шәкен Шынтаевтың қулық айласы нәтижесінде 20 (жиырма) жылына да жете алмай ынтымақтың жоқтығынан барлық емшілерінен айырылып, тарап кетті. Бұл Орталық ұдайы бүлік салу, басқаны қорлап өсек тарататын «нағыз қанды қол қарақшының» ордасына айналды. Қажет болса Ш.Шынтаевқа жақпағандарды бұл өмірден өзі тіркеген емшісі, өзбекстандық бандиттері арқылы атқызып та, улы заттар көмегімен де көздерін жойғызуда. Атап айтқанда, 2010 жылы мамыр айынан бастап қауымдастықтың вице-президенті А.Бодровты менің келісімімсіз өзіне алдап арбау арқылы Экс-кеңесші қызметіне  жұмысқа алған. Оған арнайы құпия тапсырма бергенін біз А.Бодровқа ескерттік, сен өзің өлесің дедім де. Ақыры А.Бодровты 2011-жылдың 17-ақпанында Ш.Шынтаевтың емшісі болған өзбек бандиттері қолынан тірідей пышақталып, атып өлтірілді. А.Бодровтың кінәсі арнайы тапсырманы орындамағаны еді. Бұған мені кінәлі деп заң орнын бір айдан аса алдағанын мен екі күнде әшкереледім. Ш.Шынтаевтың сенімді орынбасары, Өзбекстан азаматы, барлау разветканың подполковнигі Анвар Незов алып келген өзбекстандық бандиттер екенін заң орны анықтады және ұстады. Бұл бандиттер кейін жазықсыз төрт адамды атып өлтірсе, оларды ұстау кезінде ІІМ «Сұңқар»  тобының он бір қызметкері әртүрлі жарақат алды. Екінші жағдай, бұдан кейін тағы да қауымдастықтың вице-президенті Ермек Мырзагелдиевті де Ш.Шынтаев торына түсірді. Ермек те аяқ астынан жұмбақ өлімге ұшырады. Сонда Ш.Шынтаевты жағалаған қауымдастықтың екі бірдей вице-президенті неге бірінің артынан бірі өле берді? Құпия сол күйінде қалуы керек пе?! Бұл аз болғандай Е.Мырзагелдиев басқарып келген Қауымдастықтың заңды бөлімшесі “Әлмерек Абыз” атындағы рухани-сауықтыру Орталығын (Қауымдастықтың Төралқасы шешімі Протокол №01, 13.01.2003ж.) Ш.Шынтаев мырза иемденіп алған сияқты. Бұған біз де және заң да рұқсат ете алмайды. Болашақ ұрпақ білсін, оқысын және халық емшілігіне оң таныммен қарасын деген ниетпен, басымыздан өткен ауыр күндердің тарихынан аз да болса біразын  хабардар еттік. Қауымдастықтың қызметінің басталуына тоқталсақ: Қауымдастықтың   тұңғыш  рет облыстық бөлімшесін Оңтүстік Қазақстан облысында 1992 жылдың сәуір айында ашсақ, ол облыстық Әділет басқармасынан №0068 тіркеу куәлігін 1992 жылдың 18 маусымында алды. Оңтүстіктің телеарнасы мен “Оңтүстік Қазақстан” газеті басшылары қауымдастықтың жұмысын қолдап, күн ара хабарларын беріп тұрды. Мұнда да облыстық Денсаулық сақтау басқармасынан, басқа да бақылаушылар бізге тыныштық бермеді. Бізге қарсылық көрсеткендердің ішінде басқа ұлттардың өкілдері болмады, амал қанша өзіміздің қандастар бәрін ұйымдастырған еді.

Мамыр айының 7-9 жұлдызы аралығында мен Шымкент қаласында емшілердің I-Республикалық конференциясын өткіздім. Қарсыластар енді бізді дуақандар мен сиқыршылар арқылы (Шымкенттен, Түркістаннан, Тараздан т.б.) тағдырымызды талқандамақ болды. Мұнысынан ештеңе шықпады, мені құлата да алмады, біз өз жұмысымызды аяқтап, енді Қызылордадан облыстық екінші бөлімшені ашуға аттандық. Қызылорда облыстық филиалы (№0067 тіркеу куәлігін 16.06.1992.), Жамбыл облыстық филиалы (№0040, 11.08.1992.),  Ақмола облыстық филиалы (№0038, 12.08.1992.), Торғай облыстық (Арқалық)  филиалы (№0051,  19. 08. 1992.), Талдықорған облыстық филиалы (№0033, 28.08.1992.), Жезқазған облыстық филиалы (№0023, 10.09.1992.), Қарағанды облыстық филиалы (№0050, 18.09.1992.), Алматы облыстық филиалы (№0044, 28.09.1992.), Атырау облыстық филиалы (№0038, 06.10.1992.), Батыс Қазақстан облыстық филиалы (№0083, 07.11.1992.), Семей облыстық филиалы (№0037, 28.11.1992.), Ақтөбе облыстық филиалы (№0027, 08.12.1992.), Көкшетау облыстық филиалы (№0045, 09.12.1992.),  Солтүстік Қазақстан облыстық филиалы (№0036,10.12.1992.) және Алматы қалалық филиалы (№0057, 09.12.1992.) жергілікті Әділет басқармаларынан заңды тіркеуден өтіп іске кірісуі, ҚР Денсаулық сақтау министрлігіндегі шенеуніктердің жүйесіне инедей қадалғаны соншалық, олар басқаша әдіспен қауымдастықтың қызметін тоқтатудың айла-тәсілін ойлап тапты. Бұл жолы қарсыластар таныстары арқылы қауымдастықты заңды тіркеген ҚР Әділет министрлігінің қауымдастықтың қызметін 3 (үш) айға  тоқтату жөніндегі №10-22-264 санды (15.12.1992.) шешімін шығартты.  Мемлекеттік жеті министрлік пен комитет және банктерді Қауымдастықтың қызметін тоқтатуға қарсы қойды.  Заңдылығы мен заңсыздығына қарамай Қауымдастықтың қызметі мен басшысы және емшілерін  уақытқа қарамай тексеру басталды. Киелі қасиетті тылсым күштің иелері мен қауымдастық материалдық, моральдық және психологиялық ауыр соққыға душар болды. Мені күнде бақылау орындарында өтірік кінә тағып сұраққа алды. Мен де тергеушілерге сендер неге жалған жала жабасыңдар деп қаттырақ айтқанымда, маған бір адал  жүректі ұлты орыс тергеуші әйел: «Сіз ренжімеңіз, сізді Одақ біледі, бірақ жоғарыдан келген тапсырманы орындаудамыз», – деген сөзі бүгінге дейін құлағыма естіліп тұрғандай сезінемін.