1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15 16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  41  42  43  44  45  46

Сондықтан да шипагер тамыр тіршілікке қуат беруші өте ұсақ талшықтар екенін түсіне отырып, тамыр соғудағы құбылыстарды сол кездегі ғылыми медицинаның жетістіктерімен етене ұштастыра білді.

14. «Шипагерлік баянда» адам баласына өмірінде қауіп-қатерлі кезеңдер, күнәға бататын немесе күнәға есептелмейтін жас кезеңдері болатынын өзінің ұзақ жылғы тәжірибесіне сүйеніп баяндайды. Шипагер адам пендесінің ризық теруіне сай, несіптік ризықтың қуатына сай, өзек мүшелге 25 жас, 37 жас, 49 жас, 61 жас және 73 жас сияқты бес мүшелді жатқызады. Шипагер өзек мүшел делінбегі адам пендесінің өмірінің бұл кезеңінде қару-қайраты мол, ақыл-айласы толысқан, қандай харакетке де жеткілікті, сондықтан әр күні күнәға батуы ықтимал, әрі қауіпті жас мөлшері одан сақтану қажет дейді.  Шипагер еркелік немесе сәбилік мүшелге 13 жас, 85 жас, 97 жас және 109 жастағыларды жатқызып, оларда  күнәға бату болмайтынына өз тұжырымдамасын діни-ғылыми негізде түсіндіре білді.

Мүшелі жөнінде шипагер жыраулық жыр бойынша да былай дейді: «Мүшел тектен қашқан он екі жыл, Он үш жастық қосылғы мерзеттік қыр. Мақұлұхат атауымен айтылғанмен, Түпкілігі пенделік мінездік сыр. Кейбіреулер шенеуді шелдей көріп, Елді арбап, кеудесін көрсетіп жүр. Миың болса басыңда, көзің жеткіз,  Ата- баба атына келтірме кір», – деп қиуа таппағы шарт.         

15. Шипагер еңбегінің ең құнылығының бір жағы адам баласын имандылыққа, адамгершілікке, қайырымдылыққа, әдептілікке, отан сүйгіштікке жету жолдарына дұрыс бағыт беруі мен он сегіз мың әлемді жаратушы құдіретті Алланы тану мен оның елшісі Мұхаммед пайғамбарға /с.ғ.с./ және ислам діні қағидаларын сақтауда адал болуға дұрыс сауатты нақты нұсқау беруі дей аламыз. Мәселен, халал мен харамды ажыратуда 91-ді жеуден тиым, 85-ті ішуден тиып сақтандыруымен, 7-ге тиіспеуге, 41-ге жұғыспауды және 12-ден айырылмау сияқты бұлжытпай орындауы тиісті міндеттің орындалатын шартты – заңын ұсынады.

7- ГЕ ТИІСПЕУ

Бұл адамгершілікке, аяушылық қасиетке, татулыққа, рухани тазалыққа баулитын ұлттың мәдени дәстүріне жататын сияқты. Мәселен,

1. Көктемде көктеп келе жатқан өскінге тиіспеу.

2. Көктемде көбеймелі жорғамаларға тиіспеу.

3. Көктемде көрінген қозғалғыштарға тиіспеу.

4. Көктемде көз ашпаған шикілікке тиіспеу.

5. Қай-қашанда қонжатқа тиіспеу.

6. Қай-қашанда көршіге тиіспеу.

7. Қай-қашанда елшіге тиіспеу. 

41-ГЕ ЖҰҒЫСПАУ

Бұл да ұлттық мәдени дәстүр, ол адалдыққа арнағандай әсер береді.

1. Ордалы суманға жұғыспау.

2. Қордалы қынамаға жұғыспау.

3. Жалғыз ағашқа жұғыспау.

4. Иендегі жалғызға жұғыспау.

5. Суық торғайға жұғыспау.

6. Алдан өткен абаданға жұғыспау.

7. Елден кеткен забажанға жұғыспау.

8. Пәлелі өртке жұғыспау.

9. Шығулы бетке жұғыспау.

10. Жаралы жыртқышқа жұғыспау.

11. Қаралы елге жұғыспау.

12. Ашынған долыға жұғыспау.

13. Ашыққан ұрыға жұғыспау.

14. Даралы жерге /киелі  -  З.Қ./ жұғыспау.

15. Дастарханға жұғыспау.

16. Жетімге жұғыспау.

17. Жесірге жұғыспау.

18. Кесірге жұғыспау.

19. Еңіреген ерге жұғыспау.

20. Өзің шығар төрге жұғыспау.

21. Арқаны сылбыр ерге жұғыспау.

22. Жатқа кетер қызға жұғыспау.

23. Көктемдегі мұзға жұғыспау.

24. Өте шығар сызға жұғыспау.

25. Асып қалған асқа жұғыспау.

26. Жарасы бар басқа жұғыспау.

27. Парақұмар ыласқа жұғыспау.

28. Басқа елдік қарашаға жұғыспау.

29. Балатқалы иге жұғыспау.

30. Төбелесте арашаға жұғыспау.

31. Тікені бар аласаға жұғыспау.

32. Құламағы құзға жұғыспау.

33. Дәм атасы тұзға жұғыспау.

34. Иесіз жатқан малға жұғыспау.

35. Киесі бар далға жұғыспау.

36. Обалы бар торшыға жұғыспау.

37. Залалсыз қоршыға жұғыспау.

38. Түтін ұшар шаңыраққа жұғыспау.

39. Ырыс келер босағаға жұғыспау.

40. Даладағы өлгенге жұғыспау.

41. Шыдап жерге көмгенге жұғыспау.

Қысқасы жұғыспаулардың соқтықпау, жәбірлемеу, ойрандамау, қырмау, аялау, абайлау,  сақтану,  қорғау  сияқты сегіз жіктеме шартын орындау арқылы, адамның имандылығының танымы артатынын дәлелдейді. Бұдан «адалдың алды ашық, арамның арты жар» – деген халық даналығын аңғарып, ақ жүру, адал сөйлеу, таза болу адамгершіліктің биік жетістігі екенін білдіреді. Бұл жұғыспаулардың тәрбиелік және терең философиялық танымдық көзқарастарға ие екендігін көрсетеді.

12-ДЕН АЙЫРЫЛМАУ

Адамға өмір тәттілігі мен жан тәттілігін, отаны мен халқы тәттілігін, отбасы тәттілігі қымбаттығын білдіреді. Бұл мақсат орындалуына бірлік тәттілігінің маңызы зорлығы ашық оймен айтылады.

1. Жарғылыста жаныңнан айырылма /жағаласта – З.Қ./.

2. Ақылыңнан айырылма.

3. Ел бастаушы көсеміңнен айырылма /Еркесіз ел, серкесіз шел болмас/.

4. Шешеніңнен айырылма /Тіл – кесілмес атқан оқ/.

5. Көппен көресің, еліңнен айырылма /Өзіңді зор – басқаны жер деме/.

6. Жаныңды алса да, сырыңнан айырылма.

7. Жаман деп қатыныңнан, көшем деп отыныңнан айырылма.

8. Ризғысыз пенде болмас, даяр асың – малдан айырылма.

9. Ағайын, туыс, дос-жарансыз кім бар? Болмашқа өкпелеп, досыңнан айырылма.

10. Қырық найза қарғы деп, қарқудай баспанаң қосыңнан айырылма.

11. Пенде қару санаты бес қаруды тастама. Шыбын жаның шыққанша намысыңнан айырылма.

12. Өте шығар сұм жалған, боқшылыққа қайырылма.

Шипагер әрбір пендеге пайдалы іс істе, пайдасызға жолама, басыңа ауыр күн туғанда он екіден айырылма деген философиялық ой толғамы адалдыққа, батылдыққа, парасаттылыққа, отаны мен халқын қорғауға ақыл-кеңесі.

Ғұламаның «Шипагерлік баянында» ғылымға қажетті көптеген тұжырымдамалар өте көп. Оны зерттеуде ұзақ уақыт әр саланың ғылымының ғалымдарының ой-пікірлері ғұлама еңбегінің құндылығына адал бағасын береді. Ғұлама дүниедегі заттардың тегі нұр, су, топырақ, ауа сияқты төрт заттан құралатынын, ал адамзат баласы осы төрт затқа тікелей тәуелді болады деген  философиялық көзқарасын  анық айтқан.

Шипагер бұл философиялық көзқарасын діни ұғыммен түсіндіреді. Алла тағала он сегіз мың ғаламды алты-ақ күнде жаратқан, ал Жұма – он сегіз мың жаралып біту мереке күні немесе: «Бір Алла алдымен нұр жаратқан, нұр дәрияның түбінде мың жыл жатқан» – деген өлең бар дейді. Бұл ойы бойынша ғұлама Алла ең алдымен он сегіз мың ғаламды жаратқанда алдымен жарық, нұр иесі Күн мен Айды, әлемнің кіндігі Жерді жаратқан. Күн мен Ай су ішінде мың жыл жатып, дүниені қараңғылық басқан. Кейін келе Алланың құдіретімен Күн мен Ай көкке шығарылып, жарық дүниені бізге берген деп, Жаратушының құдіретінің шындығына көзқарасын білдіреді. Сондай-ақ, адамның топырақтан жаралғандығы, бала туыла сала сол жердің ауасымен тыныс алатыны, өсіп-өркендейтіні және оның тұлғалық келбеті, мінез-құлқы қалыптасатынына айрықша философиялық талғамын ұсынады. Бұл ұсынымдардан адамзаттың тіршілігі тікелей осы төрт затқа тәуелділігін, бұлардан арақатынас үзілгенде өмір де тоқталатынын аңғартады. Ертедегі Грецияның дәрігерлігінде дүниедегі заттар мен адамзат тіршілігінің тегі жер, су, ауа, от деп қараған. Кейінде көптеген елдердің ғылымында да осы төрт заттың бірлігінен, алмасымынан, тепе-теңдікті сақтауынан, толассыз өзара қозғалысынан, қарама-қарсылығынан адам организмінде алмасым, ұштасым, ауысымдар болатынына анықтама берілуде. Бұл тұжырымдамалардың қазақ шипагерінің ұғымымен сабақтас, жүйелес екендігін білдіреді. Әрине, осы айтылғандардан басқа да «Шипагерлік баянда» дін, тарих, этнография, әдебиет, математика, фармакология, этика, эстетика, психология, ғарыштық ілім тағы басқа ғылымдар саласы бойынша да айтары, жаңалығы мол және ұлттық шежіре мен мыңнан аса сөздік тізбесі берілген көп мағлұматтары бар, тұнық ұлттық ұлы ғылымнама екенін мақтанышпен айтуға болады. Шипагердің мұндай танымдық идеялық тұжырымдары оның іс-тәжірибесінің нәтижесінің қортындысы әрі нағыз көрегендігінің жемісі екенін білдіреді. Шипагердің терең философиялық талғамдық өнеге-өсиеттері адамды отанға, ел жандылыққа, отбасына, дос-туысқа, адалдыққа сүйіспеншілігін арттырады және жамандыққа бармауға баулитын идея екенін аңғартады. Шипагердің «Шипагерлік баян» атты еңбегі әлемдегі ғажайыптардың қатарынан орын алатын, қазақ халқының даңқын арттыратын, теңдесі жоқ философиялық ғылымнама, қазақ даналығының өлшеусіз биігі. Сондықтан да Шашты Әзиз аталған, қараүзген шипагер дана бабамыздың асыл мұрасын көрінгеннің ермегіне айналдырмай, өзі айтқандай отбасы тулақ қылып алмай, мемлекеттік «Мәдени мұра» бағдарламасы  деңгейінде жан-жақты, байыпты терең зерттеп, халық мәдениетінің шипагерлік дәстүрінің игілігіне айналдыру, сөйтіп әлемге таныту – бүгінгі зиялы қауымның басты міндеті. Ғалымның ғылыми тұжырымдық ұсынысы жаңадан ғылыми зерттеу саласына қосыла бастаған, халықтық шипагерлік дәстүрі негізін қалаушы шипагердің еңбегін терең зерттеу қажеттігін айқындайды.   

Қараүзген шипагер Ө.Тілеуқабылұлының асқан дарынды тіл шебері, адам жанының психологі, терең білімді ғұлама әрі ойшыл философ екенін мойындау, ұлттық шипагерліктің өрісінің кеңдігі мен тарихының ұзақтығының айнадай жарқыраған жарқын көрсеткіші екендігін көрсетеді.

Ғалым-шипагер Ө.Тілеуқабылұлының адамның тұлғалық абыройының несіптік және несібелік ризғысы оның Алла бұйырған 7 әулие мен 41 ырысқа байланысты  деп, халқымыздың «Қырықтың бірі – қызыр, жетінің бірі – әулие», – деген даналық пәлсапалық сөзін арқау етіп рухани тазалықтың, имандылықтың тәрбиелік жолын көрсеткенін аңғартады.

Шипагердің тұжырымдамасы бойынша былай жіктеледі:

Жеті әулие: дән, ақыл, тұз, қыз, Күн, Жер, Ай.

ҚЫРЫҚ БІР ЫРЫС

1. Жаратылыс – жан ырысы. 

2. Тіршілік – хан ырысы.

3. Хан – тақ ырысы.

4. Тақ – бақ ырысы.

5. Әділдік – нақ ырысы. 

6. Байлық – сан ырысы. 

7. Сән – сәулет ырысы.

8. Сәулет – дәулет ырысы. 

9. Сыйласым – татулық ырысы.

10. Тұлпар –  батыр ырысы.

11. Ынтымақ – бірлік ырысы.

12.  Қайтпас ер – найза ырысы.

13. Ерлік білегі  – елдің ырысы.

14. Су молдығы – көлдің ырысы.

15. Еңбек – дән ырысы.

16. Жарасы – береке – бірлік ырысы.

17. Өнер – білім ырысы.

18. Білім – өнер ырысы.

19. Қос босаға – түтін ырысы.

20. Әділ би –  бүтін ырысы.

21. Шілдехана – төр ырысы.

22. Кебін –  көр ырысы.

23. Жаңбыр – жер ырысы.

24. Ірге – ай ырысы.

25. Жақсы сөз – жан ырысы.

26. Шежіре бәйіт – сөз ырысы.

27. Ақыл – көздің ырысы.

28. Инабат – ізеттілік ырысы.

29. Жақсы садақ – садақ ырысы.

30. Қалқан – арашасы ырысы.

31. Шөп – мал ырысы.

32. От – ел ырысы.

33. Су – мал-жан ырысы.

34. Ажал –  жан алу ырысы.

35. Жас – бақыт ырысы.

36. Қан – құт ырысы.

37. Сыйластық – сенімнің ырысы.

38. Шыдамдылық – төзімнің ырысы.

39. Тайсалмау – талаптың ырысы.

40. Науқас – сырқаттың ырысы.

41. Шипагерлік емдеу – айығудың ырысы. 

Бұдан шипагердің ізгі арманы, ой-толғамы сыйласым, ынтымақ, ерлік, жарасым, шыдамдылық, батылдық бақыт әкеледі, ал өнер – білім өмірлік өнегелік жақсылық сыйламақ, ырысыңды құрметтей білсең арманыңа жетесің деген пәлсапалық тұжырымын аңғартады.

Ғұлама ғалым, қазақтың қараүзген шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы өз елінің ерке «өтекесі», «Шашты Әзізі», «ілімдісі» атанды. Ол сый-сыйпаттан да, құрметтен де құр алақан болмады. Оның қадірін елі білсе, ол да халқы үшін, болашақ ұрпақ үшін өшпейтін, мәңгілік өлмейтін мұрасы әрі аманаты «Шипагерлік баянын» қалдырды. Шипагер еңбегі бүгінде ұлттық шипагерліктің ғылыми мәртебесін әлемге танытты. Өзі де жоғары бағалағанын ол заманда ешкім білмесе, бүгінде ғұлама талғамы, ойы шындыққа айналды.

Ғұлама шипагер  Өтейбойдақ  Тілеуқабылұлының  «Шипагерлік баян» атты   еңбегінің 1994 жылы араб қарпімен Үрімші қаласында тұңғыш баспадан басылып шыққан нұсқасына алғаш бірінші болып зерттеп, пікірін жазған ғалым, доцент Әзімжан Тышанұлы өзінің  «Байырғы мәдениет көгінен жарық еткен  бір шұғыла» атты ғылыми мақаласында халқынан сүйінші сұрай былай деп баға береді: «Өз алдына кемел медициналық ғылыми жүйесі, өз алдына кемел ғылыми атауы, өз алдына бір төбе дәрі тану ғылымы бар, қазақ жазуы /арап әрпі/, қазақ әдеби тілінде жазылған үш жарлығы, жеті кітаптан тұратын бұл бір жойқын қолжазба – дәу ғылымнама. Мұнан тыс бес ғасырдан ілгері о дүниеге аттанған ғұлама ғалымның замандастарын былай қойып, арада 30 ата аралап, 21-ғасырға аттағалы отырған бүгінгі ұрпақтың қолынан келе бермейтін керемет! Өзінен туған осындай керемет ұлдың араға 5 ғасыр салып барып жоқтан бар болғанын естігенде, оның туған халқы қалай қуанбасын!».

Бүгінде ғұламаның еңбегін ғылыми негізде зерттеу мен  оқып-үйрену мақсатында медициналық және басқа да Ұлттық университеттер мен институттарда және ғылыми мекемелер мен қоғамдық ұйымдарда ұйымдастырылған конференциялар, семинарлар, дөңгелек үстелдар өткізу шаралары арқылы «Шипагерлік баянның» нағыз ғылымның қайнар бұлағының көзі екеніне ғалымдар мен зерттеушілер болжамдары мен тұжырымдарын білдіріп, халықтың ұлттық мақтанышы ретінде қабылдап таныстыруда. Ғұлама шипагер ғасырға жуық ғұмырының соңғы кезеңінде терең ой тізбегімен: «Менен ұрпақ қалмаса да, күндердің күнінде мені әлемге әйгілейтін «Шипагерлік баяным» артымда қалмақ. Бұл соңғылардың қадірін біліп, ұстана білсе, қанғысыз бұлақ, қадірін білмесе, отбасы аяқпен тозатын тулақ», – деген, данышпандық ой-арманы бүгінде ұлт мақтанышына айналуда.

 Ғұлама шипагер Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының «Шипагерлік баян» атты еңбегін зерттеуде Қазақстан мен Қытай еліндегі көп салалы ғылымдар бойынша қандас ғалымдар жеке ғылыми тұжырымдамаларын жазып, әділ болжамдарын беруде. «Шипагерлік баянның» тұңғыш араб әрпінде шыққан баспалық нұсқасына сарапшылық пікірін білдірген, кітаптің жауапты редакторы Шыңжаңдық Қаби Ыбырайұлы Қуаныш: «Шипагерлік баян» – шипагерлік тілсімін таза, анық, дәмді нағыз тілмен шеше білген, ұстана білгенге қолға түспес халықтық мұра. «Шипагерлік баян» – бізге ұмытылған, аламышталған тіл, араластырылған әдеп-ғұрып, жоғалған салт-сана дәстүрлерді бір емес, мың жерде бадырайтып отырып көрсететін «Шарайна». «Шипагерлік баян» – дүниенің қызығын мүлде ұмытқан, сынақ атаулыны әуелі өз басына жасап, талай жол уланған, өлмегеннен басқаның бәрін көрген, ат басындай алтынға ада көз қырын салмаған, жарқұлағын жастыққа тигізбей жаһан кезген, елден қөрген білгенін саралап түйіндеген, қайраты қайтпас, жігері мұқалмас, ақылы телегей теңіз, ойы толғамы әрі тиянақты, Бойдекеңнің ел жұртының, болашақ ұрпағының мәңгілік кемістік, мүсәпірлік, ғаріптік көрмеуі, азап тартпауы үшін артына қалдырған, растығына шүба келтірмес ғылыми өресі кең, төл тәжірибелерінің туындысы» – деген, шын ықыласты талғамдық пікірі ғұлама еңбегінің қазақтың философиялық  шипагерлік ілімінің ұзақ тарихының куәсі әрі айнасы екенін дәлелдейді.

Халықтың рухани мәдениетінің дәстүрлі бір саласы шипагерліктің өзіндік шежіресі мен берер жақсылығы ертеден мәлім екеніне күмәндануға болмайды. Ұлттың өзіндік сипаты мен формасын сақтап қалуға шипагерлердің қосқан үлесі қомақты болды деген тұжырым жасауға толық негіз бары анық. Қазақ халқының шипагерлік ілімінің тарихи тамыры жаңа дәуірден де арғыдан басталатынына және нақты мәліметтерге негізделіп болжам айтуға болатына күмән келтіру, ұлттық шипагерліктің тарихын жойғандық болады. Қазақ шипагерлігінің әлемдік деңгейге көтеріліп танылуына, ілімі мен ғылымына жол салған дала жаһангері, шипагер ғалым Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы екенін тану мен оның тұжырымдамалары мен болжамдарының маңызды философиялық ой-тұжырымдарын оң бағалау, ұлттың шипагерлік дәстүрінің рухының мәдениетінің биіктігін және ғұмырының мәңгілігін көрсетеді. Шипагерлік – ұлт мәдениетінің ең алғашқы формасы. Шипагерлік өнері ұлтпен бірге туды, бірге жарасым тауып өз қызметінің жемісін беріп келеді.  

Шипагерлік ілімінің өзіндік ерекше құпиялы сырларын философ ғалымдардың зерттеп, тұжырымдап бірыңғай шипагерлік философиясын қалыптастыруы, философия ғылымында жаңа бір саласының ашылған тармағын өркендетуге жол салғаны анық.

ОТЕЙБОЙДАК ТЛЕУКАБЫЛУЛЫ –

ОСНОВОПОЛОЖНИК ЦЕЛИТЕЛЬСТВА

С приобретением независимости казахского народа к ряду имен великих ученых ХV века, которые в виду различных исторических событий оставались неизвестными присоединилось и имя ученого целителя чистой силы Отейбойдака Тлеукабылулы (1388-1485). Его труд под названием «Трактат о целительстве» раскрыла новые возможности в изучении истории и традиции целительства. Причиной возникновения труда О. Тлеукабылулы «Трактат о целительстве» во-первых, является его знакомство с правой рукой хана того времени Жиренше шешен; во-вторых, довольствие хана аз Жанибека за грамотный ответ его вопроса; в-третьих, его записи начиная с восьми лет обо всем, чему он научился у своего отца целителя Тлеукабыла и своего народа; в-четвертых, показатели результатов его собственной практики; в-пятых, влияние трудов великих мудрецов Востока и Средней Азии;  в-шестых, его преданность своему народу, родине и наукам.

Большой энциклопедический труд «Турлаулар» /«Постоянства»/, состоит из введения: трех частей под названием «Каныкталгы» (Определение), «Нарыкталгы» (Диагностика) и «Дарымдылыгы» (Терапия). Несмотря на то, что три четверти части энциклопедического труда великого целителя отсутствует, в части под названием «Каныкталгы» он дает определение о целительстве, во второй части «Нарыкталгы» описаны конкретные научные способы определения болезни человека, и в третьей части «Дарымдылыгы» представлены пути излечения болезни человека. Все описанное в труде этого великого целителя практически ни чем не отличается от современных медицинских достижений. Благодаря научному достижению труда великого целителя О. Тлеукабылулы «Трактат о целительстве» простое народное целительство казахского народа возвысилось на мировой научный уровень и это стало основой для его вступления на научный путь. Великий целитель стал основателем уже имеющейся частицы философии национальной культуры «философии народного целительства».

На пути научного развития учения о народном целительстве казахского народа О. Тлеукабылулы в своей степной лаборатории открыл 1108 видов лекарств, 858 видов целебных растений и частей животных, более 60-ти видов смесей из металлов-металоидов /возможно было больше/. Во благо людей целитель открыл 1050 названий целительского лечения, 4577 видов лекарственного лечения /конкретнее около 13000/ и более 430 внутренних и наружных анатомических названий, данные факты, во-первых, являются доказательством того, что в ХV веке на территории казахской земли на высоком уровне развивалась наука о фармакологии. Во-вторых, они показывают, что научные выводы целителя о народном до него и в современном мире практически не имеют различий. В третьих, его вечное наследие своей нации о защите, сохранении и улучшении здоровья человека как бы прокладывает путь к искусстве народного целительства казахского народа.

Народное целительство – это такая же сила, которая передается генетическим путем из поколения в поколение. Разъезжая по своему народу, определяя болезни, проводя лечение и развивая свою практику и научные знания О.Тлеукабылулы одновременно обогащал целое учение – науку. Относясь с почтением к здоровью будущего поколения своего народа он всегда записывал все новое увиденное, услышанное и изученное. По поручению казахского хана того времени Аз Жанибека в период 1466-1473 годов в ханской орде /г.Чу, Козыбасы/ в возрасте от 78 до 85 лет он написал «Трактат о целительстве» в 5000 страниц, однако хану так и не удалось познакомиться с этим трудом из-за его неожиданной кончины.

Когда Аз Жанибек хан впервые познакомился с О.Тлеукабылулы, он устроил ему проверку знаний и в результате высоко оценил назвав «Целителем чистой силы». Это почтение доказало, что он был грамотным во многих областях науки. Его печальная мечта началась сбываться по прошествию пяти веков. Несмотря на то, что великий целитель в написании «Трактата о целительстве» основывался на научном целительстве, он все же смог сохраняя этнический стиль соединить воедино язык, религиозное воспитание, культуру, литературу, историческую летопись, этнографию, эстетику, этику, философию, психологию, астрономию, закон, метеорологию, математику, анатомию и физиологию, фармацевтику и другие области науки для того, чтобы была возможность использовать этот труд в целях улучшения здоровья человека.

Когда эта книги была возвращена на родину по прошествию пяти веков, из пяти тысяч страниц, к сожалению, сохранилось лишь одна пятая часть. Несмотря ни на что, оставшиеся страницы были изданы в виде отдельной книги /Урумчи, 1994. на арабском языке/ в Китае, а затем труд О.Тлеукабылулы «Трактат о целительстве» был переиздан и в нашей стране /«Жалын», Алматы, 1996 ж./, что не осталось без внимания ученых и исследователей. Книга была предложена на многочисленные разносторонние научные анализы, была внесена в план новых научных исследований и выводов. Поскольку научно основанная еще в ХV веке эта книга является доказательством того, что история народного целительства казахского народа начинается с самых древних времен. Данный труд великого целителя О.Тлеукабылулы является не только научно-практической основой народного целительства казахского народа, он так же является знаком приближения к мировому уровню учения, культуры и способов лечения национального целительства. Не случайно ведь он привлекает интерес многих иностранных ученых. Доказательством сему можно привести тот неоспоримый факт, когда в июле 1997 года труд ученого «Трактат о целительстве» был удостоен государственной премии 1-ой категории Китайской народной Республики как «Самая лучшая национальная книга». Одним из первых поделившийся своим мнением относительно данного труда великого целителя был заместитель начальника Министерства агитации комитета партии Синь-Цзяньского уйгурского автономного района, ученый-исследователь Толеукан Ыбырайулы: «Такие труды очень редко встречаются в нашей истории, данный медицинский научный труд оповещает не только о целительстве, но и о культуре, истории, философии, психологии, астрономии, этнографии, метеорологии, военной науке, этике, эстетике и о многих других  нашего народа. История искусства и знания не разделимы с историей народа. Редкость национальной истории «Трактат о целительстве» является достижением своего времени», – дав свою справедливую оценку.

Высокая научная оценка и почтение учения целителя казахского народа учеными миллиардного китайского народа служит доказательством высокого теоретически-исторического статуса традиции целительства нашего народа. О.Тлеукабылулы много читал, познавал, у него было сложено свое философское понимание, он был всесторонним человеком с большой буквы, личностью, который после себя на вечно оставил глубокие философские мысли, выводы.

В действительности, проведение анализа «Трактата о целительстве», его автора только набирает свои обороты. Мы ссылались и на различные привлекательные доводы. Несмотря ни на что, мы посчитали правильным предложить следующую, хоть и слегка длинную ссылку. «Отейбойдак Тлеукабылулы не просто лекарь, он целитель, великий целитель и великий ученый. Представители следующих поколений называют его целителем чистой силы, странником, историком, этнографом, учителем, философом, поэтом, астрономом, биологом, химиком, психологом, географом, знатоком этики и морали. Очень важно уметь понимать такого мудреца как Отейбойдак, к тому же для этого существуют свои причины и ответы.

Можно представлять очень много определений о целительстве. Однако, это единый и привлекательный вид искусства. Целительство – это одно целое и продолжение знаний, науки, искусства, национальных традиций, личных качеств, возможностей и мастерства. Великий целитель открыл множество видов и закономерностей целительства. Для того, чтобы всецело оценить важность целительства недостаточно знание только европейской медицины и практики, целитель должен обладать знанием восточной практики (Китай и Тибет).

Культура целительства – это сила исцеления человека, предвидения будущего и умелого использования лекарств;

– это доброе и чувственное отношение к больному;

– поиск путей исцеления души и тела, чистоты духовности, служением им;

– самый прогрессивный вид образования и практики лечения. На этой основе великий целитель обладал и усовершенствовал 24 вида целебного и предсказывающего лечения;

– особенности мушеля (13 годичный цикл) гармонизировал с национальными обычаями и традициями. Он основывается на местный указ, исполнят его беспрекословно;

– принимает пришедшего к нему людей как гражданина народа и будущего нации, оказывает особое  внимание;

– умение находить целебные свойства окружающей среды и использовать их во благо своих соотечественников;

– подчиняться всем запретам религии Ислама. Отейбойдак Тлеукабылулы является для нас примером – распространителем очень сложного и обширного вида искусства. Целительство – это не только лечение болезни. Целебность излечивает, оказывает благотворное действие. Существует еще одно правило, ужесточающее целительство. В его основе заложена следующая заповедь: Берегись ошибок, не опускай своего достоинства из-за недостатков других, не поддавайся посягательству, с трепетом относись к слабым».

На пути развития культуры и традиций народного целительства великий целитель в своей степной лаборатории проводил научные испытания, не взирая на насмешки и подобные действия в свой адрес, он проводил вскрытие тела умершего человека, в Омске содрал шкуру с живой лисы, а в Шалкоде /территория Жетысу/ показывал как ударом камня умирает баран, или пронзив грудь живого барана, отрывая его сердце показывал взаимосвязь функции сердца, мозга и кровяных сосудов с жизнью живых существ.

Основой здоровья и продолжительности его жизни целитель называл «Так называемую жидкость крови и желез – это наиважнейшая жидкость всей сущности человека», основываясь на эти доводы он говорил: «Кровь – это составляющая жидкость души» или «Мозг – управленец», что получает свою поддержку современной медициной.

О. Тлеукабылулы с помощью собственного способа «Туншыктырма» в местностях без воды лечил людей которые были подвергнуты сильным заморозкам, и когда больные приходили в сознание и говорили «Мне холодно», «я дрожу», «я перегрелся», «я вспотел», «хочу пить» и наконец «я весь вспотел и взмок» целитель прекращал спасательные действия, переодевал больного и напаивал горячим чаем, тем самым продолжал свое лечение и наблюдая до полного выздоровления он обогащал систему народного исцеления целительства. А в водных местностях, целитель использовал метод «Малма», то есть, обморозившегося и нагого человека, не смотря на его попытки выбраться и препятствовать, держал в холодной воде до тех пор, пока тот не приходил в нормальное состояние, и только после, больного вытаскивали из воды, кормили постепенно сначала теплой, а потом горячей едой, что позволяло целителю еще больше обогащать свою практику.

  Эти способы лечения были основаны согласно народной примете «клин клином вышибают», т.е., обморозившегося человека лечили в холодном доме, или некоторое время держали в холодной воде. Это была идея о том, как путем восстановления баланса ослабевшей сниженной энергии человека спасти ему жизнь. Несмотря на то, что в те времена было трудно определить насколько эти способы полезны или вредны, кажется современная медицина совсем не против такого вида лечения, который придумал великий целитель. В свое время напугавший и шокировавший наших современников способ лечения холодной водой П. Иванова,  очень похож на методы исцеления казахского целителя. Именно о таких способах лечения обморожения, отдельных органов и многих других целебных достижениях в своей практике пишет великий целитель. Так же, в этом труде представлены различные способы и виды спасательных лекарственных препаратов используемые при ожоге, которые тоже в свою очередь показывают чистоту и образованность целительства. Для сохранения жизни человека целитель изобрел и воплотил на практике более сотни целительских способов. Он мужественно брался за каждое дело. Овладел мастерством возвращения к жизни тех, кого считали утонувшими в воде или потерявших сознание, подвешивал их ногами вверх и в таком положении держал до тех пор, пока из них не вытечет вся вода и не появятся первые признаки жизни, затем переворачивал их с одного бока на другой и делал искусственное дыхание.

Великий целитель не ставил себя выше других. Во-многих случаях, прежде чем давать больному свои лекарства, он испытывал их на себе, иногда даже чуть не получал отравление, продолжая свое лечение таким образом он изобретал новые способы лечения во имя процветания учения о народном целительстве.

О.Тлеукабылулы в своих заветах писал: «Я дарил свое лечение и безмерно богатым, и очень бедным. Меня никогда не привлекало богатство, достояние и внешняя красота» . Эти слова доказывают то, что целитель был честным, ни за что не променяющим свою честь на деньги, и свою помощь оказывал не взирая на статус, возраст, пол и богатство человека.

О.Тлеукабылулы отдает предпочтение названию целитель, нежели лекарь. Он обучает культуре истинного целителя, это не просто вылечивать больного, а умение определить причины болезни, этапов развития и воспаления, наблюдения за больным до полного выздоровления или обратного воспаления, учитывать все мельчайшие действия и с состраданием   относиться к больному человеку.

О.Тлеукабылулы считает, что целительство – это один из видов искусства. Лекари же пустое создание вида. Лучше всего называть целительство. Поскольку целительство исцеляет и оказывает свое благотворное влияние, в связи с чем рассматривает целительство в двух видах: Дарымдаулык (благотворное влияние), и Предвидящий будущее. Итак, оценивая по отдельности каждого из 24 целителей и анализируя их возможности и особенности пришел к своим определенным выводам.

По определению О. Тлеукабылулы целители «Дарымдаулык» в лечении больных людей исключительно сами принимали решения, использовали свои целебные методы, помогали облегчить боль, а иногда помогали человеку полностью выздороветь. А Предвидящие целители, как за них говорит название, предвидели будущее, болезнь лечили только опираясь на предположение, использовали лишь легкие методы лечения.

Великий целитель О.Тлеукабылулы считает, что из 18 тысяч миров самые основные шесть, из них трое холодных начала /основа, вода, последовательность/ и три теплых начала /плоть, движение, питание/ существуют в результате взаимодействия их основ. Например, Основа –  имеет теплое начало, вода – основа холодного начала, последовательность – основа темного начала, плоть – основа обитания, движение – основа пространства, питание – основа света. Так же, на долю последних шести основ человека приходятся три теплые основы /самое малое, обитание, нежность/ и три холодные основы /пульсация, боеприпасы, продолжительность рода/, которые определяются как самое малое – основа темноты, обитание – основа жилья, нежность – основа теплоты, пульсация – основа  пространства, продолжительность рода – основа холодного начала и основы этих самых холодных и теплых начал одновременно зависят и влияют на появление, строение и развитие человека, состояние здоровья и причины возникновения различных болезней.

По определению великого целителя: «Болезнь проявляется через холод. А лечение проходит через тепло и жар. Болезнь уходит когда на теле человека выступает испарина пар», воспринимая за основные причины возникновения болезней холод и тепло, находя пути излечения и основываясь на свою целительскую практику он предложил около десяти видов потения.

Автор такой сложной медицинской энциклопедии О.Тлеукабылулы владел многими языками мира, был уникальным интеллектуалом с богатым философским мышлением, и никто не сможет опровергнуть, что он был великим ученым. Житель Алтайского округа СУАР Китая и г. Уримчи  ученый Кадыс Жанабилулы одним из первых содействовал в издании «Трактата о целительстве» в соседней стране, и вот что он говорит: «Издание этого бесценного наследия, которое повествует об областях целительства, истории, философии и астрономии нашей нации, сохранившееся на протяжении многих веков бесспорно будет иметь огромную ценность для наших последующих поколений», – и делится своей радостью.

Все мы знаем, что в средневековые города Отырар, Туркестан, Тараз, Баласагун, Сайрам, Сауран, Сыганак и другие города, которых признавали в городах Востока и Аравии были центрами науки, культуры и высокой духовности.

Несмотря на то, что труды великого ученого средневековья, второго Аристотеля Абу Насыр аль-Фараби, родоначальника медицины, философа, Абу Али Ибн Сина, родоначальника математики, астронома Хорезми (IХ-век), Абурайхана Бируни (973-1051), великого ученого и поэта Жусупа Баласагуни написаны на арабском языке, они все же были очень знамениты среди своего народа. Если Абурайхан Бируни в своей книге под названием «Книга о целебных веществах» наиболее полно раскрывает все целебные свойства растений Средней Азии, и учитывая что Абу Али Ибн-Сина в своем труде под названием «Основы целительской науки» описывает различные виды болезней человека, пути излечения и защиты от них, и представляет великое множество целебных лекарств, то можно заметить, что О.Тлеукабылулы перед тем как написать свой труд под названием «Трактат о целительстве» руководствовался вышеуказанными трудами, по своему восприятию развивал собственное учение и умел относиться с почтением к науке великих ученых.

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15 16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  41  42  43  44  45  46