ЗЕРТТЕУШІ ҚОЖАЛЫМОВ ЗЯДАННЫҢ «ХАЛЫҚТЫҚ ШИПАГЕРЛІКТІҢ МӘДЕНИ БАСТАУЛАРЫ ЖӘНЕ ЕМДІК ДӘСТҮРЛЕРІ» (ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ) АТТЫ ҒЫЛЫМИ ЕҢБЕГІНЕ

ПІКІРІ

Жұмыстың тақырыбының «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы аясындағы өзектілігі еш күмән келтірмейді, өйткені өткен мәдениет тарихының тыныс-тіршілігін енді саралауға, онда да болса там-тұмдап азды-көпті жинақталған аз ғана деректерге сүйене отырып қайта қалпына келтіруге тырысу – нағыз ғалымның да, нағыз елжанды азаматтың да міндеті. Оның үстіне, қазақ мәдениетінің шығыстық мәдениет арнасындағы бастапқы тарихы да өзіндік индентификация іздеген қазіргі таңдағы қазақтарға түп тамырға жол көрсеткендей.

Зерттеу Ө.Тілеуқабылұлының жарық көрген еңбегі негізінде, оның жалаң шипагерлік шығармашылық емес, дүниетанымдық, мәдениеттанымдық, адамгершілік-имандылық әлеуетінің барлығын көрсету әрі қазақ шипагерлігінің мәдени бастауын анықтайтын жан-жақты шығарма екендігін дәлелдеу тұрғысынан жазылған.

Меніңше, зерттеуші қазақ шипагерлігінің мәдени бастауларын шығыстық дәрітанумен байланыстыра білген. Дегенмен, мәселені тереңнен қазбаласа артық етпейді. Сонымен бірге емшілік баян түп тамырымен мифологиялық сана аясында қалыптасқан дүние. Ал жұмыстың тарихи-ғылыми маңызы зор «Шипагерлік баян» деген Ө.Тілеу-қабылұлының шығармасына герменевтикалық талдау бере отырып, оның қолданған ұғымдарының «алты өзегі тұғыр», «түп негізі тиянағы», «кеңістік», «тұрақ» және т.б. сынды ұғымдарын философиялық категориялар деңгейінде ашып көрсетсе зерттеу одан әрі өзінің ғылыми тұғырына шығары анық болады.

Сайып келгенде, ешкімнің бұл жұмыстың шипагерлік саласындағы философиялық-мәдениеттанымдық алғашқы жұмыс екендігіне күмән келтіруге болмайды. Жалпы зерттеу жұмысының сұлбасы белгіленіп тұр, сондықтан да бұл еңбек ғылымдағы өз орнын табады деп білемін.

                                                                                                                                                             Жұмыстың тақырыбының «»

Философия ғылымдарының докторы,

ҚазҰУ профессоры                                                                                    Құлсариева А.Т.

ЗЕРТТЕУШІ ҚОЖАЛЫМОВ ЗЯДАННЫҢ «ХАЛЫҚТЫҚ ШИПАГЕРЛІКТІҢ МӘДЕНИ БАСТАУЛАРЫ ЖӘНЕ ЕМДІК ДӘСТҮРЛЕРІ» (ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ) АТТЫ ҒЫЛЫМИ ЕҢБЕГІНЕ

ПІКІР

Қожалымов Зяданның «Халықтық шипагерліктің мәдени бастаулары және емдік дәстүрлері» атты зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Зерттеуші зерттеуде қазақ халқының шипагерлік мәдениеті, тарихы, емдік дәстүрлерінің шығыс шипагерлігімен ұқсастығы мен сабақтастығын ғылыми тұрғыдан саралауды мақсат етіп қойған. Осы жолда XV ғасырдағы шипагер Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының еңбектерін философиялық мәдени танымдық тұрғыдан қарастыруға тырысқан.

Тақырыптың мәнділігі қазақ халқының шипагерлік өнерінің өткені, бүгіні мен болашағына философиялық көзқараспен келуді мақсат етіп қойылғандығынан көрінеді. Зерттеуші халық шипагерлігін ғылыми тұрғыдан қарастырып, зерттеу объектісіне айналдыруда медицина ғалымдары Е.Оразақов, С.Қарынбаев, С.Суханбердин, М.Қожабеков, Ә.Айбақын, З.Шашкин есімдерімен байланыстырады.

            Қожалымов Зядан зерттеу міндеттері етіп емдіктің халықтық сипаты мен түрлерін ашып, олардың эволюциялық кезеңдері мен бағыттарын саралауды; Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы шығыс шипагерлік дәстүрдің ғылыми негізін қалаушылардың бірегейі екендігін, оның емдік әдіс-амалдарының арқауын айғақтауды; емдік мәдениеттің танымдық-тәрбиелік маңызын, адам биоөрісі қуаттарын ашып беруді; рухани, медитациялық музыкалық ем, денсаулықты және тазару мәдениетін жақсартудың жолын дәйектеуді; қазіргі жаһандану үрдісіндегі Қазақстан Республикасы мәдениетінде инновациялық дәстүрлі мәдени мұралармен үйлестіру мақсатында «Халықтық шипагерлік» сияқты шипалық дәстүрінің мәдени және тарихи формаларын жан-жақты талдауды қойған.

            Халықтық шипагерлік тәжірибесінің ұлттық дәстүрмен, медициналық біліммен байланысын еске ала отырып, жас ұрпақтың денсаулығы мен өзін-өзі тәрбиелеу мақсатында алатын орны бар екендігі аян.

            Адамның ең басты байлығы – денінің саулығы екендігі белгілі. Ата-бабаларымыз ертеден-ақ денсаулықты сақтауды, аурудың алдын-алуды, емделу жолдарын іздестіріп тауып, байытып, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырды. Шипагерлікті дәстүрлі өнер түріне жатқызар болсақ, онда шипагерлік тарихы, дамуы зерттеліп, бір жүйеге түсірілмеген ұлттық дүниетанымның, ақыл-ой даналығының, денсаулықты қорғау мен емдеудің және мәдени дәстүрлік өнерінің негізгі тірегі деп болжауға алып келетін мәдениеттанулық тұрғыдан қаралған зерттеулік ізденісте талпыныс байқалады.

            Қожалымов Зяданның «Халықтық шипагерліктің мәдени бастаулары және емдік дәстүрлері» атты зерттеуі бұрын зерттелмеген, кең ашылып, толық бір арнаға түспеген тың тақырыптардың қатарына жататындығын ескерсек, зерттеушінің алдында көтерген тақырыпты мәдени-философиялық тұрғыдан жан-жақты саралап, ғылыми негіздерінің көздерін аша отырып, толықтыра түседі. Зерттеуші алдына қойған мақсатына толыққанды жетеді деген ойдамын.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің

доценті, философ.ғ.к.                                                                                     Г.Ә.Сәрсенбекова

ЗЕРТТЕУШІ ҚОЖАЛЫМОВ ЗЯДАННЫҢ «ХАЛЫҚТЫҚ ШИПАГЕРЛІКТІҢ МӘДЕНИ БАСТАУЛАРЫ ЖӘНЕ ЕМДІК ДӘСТҮРЛЕРІ» (ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ) АТТЫ ҒЫЛЫМИ ЕҢБЕГІНЕ

ПІКІР

Зерттеуші ғалым З. Қожалымовтың «Шипагерліктің мәдени бастаулары және емдік дәстүрлері» атты еңбегі әлемдік және отандық мәдениеттің бір саласы шипагерлік мәдениетін түсінудің, бағалаудың, реттеудің, зерттеудің өзекті мәселесіне арналған. Көне заманнан бүгінге дейін жеткен   дәстүрлі шипагерлік өнері – көшпенді халқымыздың рухани өмірінің жетістігі мен мәдени ортасына айналды. Қазақтың мәдени мұрасы мен тарихын толықтырды. Бұл зерттеу  өте  күрделі, әлі ғылыми атауы мен танымдық дәрежесіне толық баға берілмеген халықтық шипагерлік дәстүрдің проблемалары туралы тың философиялық талғамдық ойлар айтылып, тұжырымдар жасалынып, жаңа ғылыми нәтижелерге қол жеткізген.

       Халықтық шипагерлік ұлт мәдениетінің жетістігінің бір түрі және адам денсаулығын сақтау мен қорғаудың сақшысы ретінде ғасырлар бойы халықпен бірге өмір сүріп, тамырын тереңдетіп, шипалық қанатын жайып келеді. Зерттеуші осы жетістіктерді ғылымға қосуда анық жинақтауға, шипагерлік мәдениетінің тарихын көне заманнан бастауға, болашақ ұрпаққа ұлттық этникалық мәнін бұзбай жеткізуге түсінікті ғылыми талдау жүргізген.

       Ұлттың шипагерлік мәдениетінің шындығын бұрмалауға болмайды. Халықтық шипагерліктің ерекшеліктері зерделеніп оның көршілес Шығыс пен Орта Азия елдерінің шипагерлік дәстүрімен сабақтастығы, үйлесімділігі туралы зерттеуші шынайы шындықты нақты дәлелдемелер бойынша  ғылыми тілде ұлттық философиялық танымдық ой желісімен баяндап тұжырым жасаған. Осы тұжырым шипагерлік өнер халықтың тектік қасиетінің жалғастық мәдени мұрасы екенін айқындай түседі.

       Зерттеуде өзінің әліппесі жоқ, сауатсыз деп келген көшпенді қазақтың осыдан бес ғасырдан аса уақыттың өзінде, өзінің медициналық ғылыми негізін қалаған ғұлама шипагері болғанын баяндау да өте нақтылы дәлелдемелер келтірілген. Бұл халқымыздың әлемдегі білімді халық санатында болғанын  айқындай түседі. Осы жетістік бұдан былай шипагерлік мәдениетін тереңдете зерттеуге және жаңалықтар ашуға негіз бола алады. Зерттеуші он жылдан аса уақыт осы тақырыпта зерттеулер мен күрделі монографиялық еңбектер жазып, өзі ұйымдастырып әрі басқарып бес рет халық медицинасының Халықаралық конгрестерін өткізу арқылы көптеген шет елдердің ғалымдарымен пікірлесіп, қазақтың халықтық шипагерлік дәстүрін үгіттеуге, таныс-тыруға және бірлесіп зерттеу жүргізуге әрекет етуі де осы саланың үлкен жетістігі деуге болады.

Мәселен, зерттеуші З.Қожалымов б.д.д. және ХV ғасырдағы ғалым шипагер Ө.Тілеуқабылұлы еңбегін және одан кейінгі еңбектерді зерттеп, халық шипагерлігі туралы 105 (жүз бес) баспа табақтан асатын бес монографиялық еңбек пен 100 (жүз)-ден аса ғылыми танымдық, діни-тәрбиелік, рухани-емдік мақалалардың және бес рет өткізілген халық медицинасының халықаралық конгрестері мен форумдарының ғылыми-тәжірибелік жинақтарының да жауапты авторы атануы, зерттеушінің бекітілген тақырыпқа үлкен дайындықпен, жеке өмірлік кәсіби тәжірибесімен келгендігін аңғартады.

       Бұл тақырыптың тартымдылығы баяндаулар мен сөз шеңбері желісінен толық байқалады. Зерттеудің тақырыптық реттілікті сақтауы ғылыми талдамалар ережесіне сай келеді. Зерттеуші халықтық шипагерлік мәдениетінің бастаулары мен емдік дәстүрлерінің тарихи жолдарына өзінің білімділігін айқындай отырып, жоғары жауапкершілікті сақтап зерттеулер жүргізген. Бұл тақырыптық зерттеудің өзара байланыстылығын айқындап береді.

       Кейбір кемшіліктеріне қарамастан зерттеу жұмысы ерекше құнды болып саналады. Қазақтың халықтық шипагерлік өнеріне алғаш рет мән беріліп, зерттеу жүргізуге назар беріле бастады, бұл ұлттық мәдениеттік ілімдерге тікелей қатысты. Зерттеу өте қажетті, осы заманғы ғылымның талабына сай орындалған, ғылыми талдаулар бойынша баяндалған тақырыптық құндылығымен сипат береді. Осы жағынан қарағанда, зерттеуші З.Қожалымовтың «Халықтық шипагерліктің мәдени бастаулары және емдік дәстүрлері» атты ғылыми монографиялық еңбегі ғылыми зерттеудің талаптарына сай орындалған және пайдалануға ұсынуға толық  болады деп есептеймін.

Философия ғылымдарының докторы,

ҚазҰУ философия тарихы және мәдениеттану

кафедрасының профессоры                                                                                                 Б.И.Абирова

МӘДЕНИЕТТАНУШЫ ҒАЛЫМ ЗЯДАН ҚОЖАЛЫМОВТЫҢ

«ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ» МОНОГРАФИЯЛЫҚ ЕҢБЕГІНЕ

ПІКІР

Ғасырлар бойы өзінің құндылығын жоғалтқан халық емшілігі де қайтадан гүлденіп жаңадан тарихын қалыптастыруда алғашқылардың бірегейі болып үлес қосқан, бүгінде мәдениеттанушы ғалым атанған Зядан Қожалымов десек артық болмайды. Өткен ғасырдың 90-жылдарының басында халық емшілігінің республикалық қауымдастығын құрған монографиялық еңбектің авторы қилы-қилы қиын жолдардан өткеніне өзім де куәмін. Автордың қайсарлығы мен ізденушілігі, білімге деген ынтызарлығы және халық емшілігінің құпия сырларына ғылыми талдау жасауы өз нәтижесін берген сияқты.Ғылыми зерттеу тақырыбында жазылған «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» аса құнды еңбекке пікір білдіруіме үш себеп болып отыр. Өйткені, тілге тиек болып отырған еңбектің авторын 20 жылдан артық білемін. Өйткені, өткен ғасырдағы қызыл империяның «Қайта құру» – перестройка кезінен халқымыздың мәдени мұрасының негізгі болатын көне халық емшілігі денсаулық сақтау ман сауықтырудың маңыздылығы туралы жан дүниеміз Зекеңмен ұқсас болатын. XV – ғасырдың туындысы, халқымыздың көне шипагер емшілерінің атасы Тілеуқабылұлы Өтейбойдақ бабамыздың теңдесі жоқ ғылымнамалық «Шипагерлік баян» атты қасиетті аманат еңбегі 1994 жылы жарыққа шығысымен автор алғаш баспасөз беттерінде жеке мақалаларын жарияласа, бүгінде шипагер еңбегін ғылыми деңгейде зерттеп зерделеуі ерекше құңдылығымен қатар, халық емшілігі тарихындағы тұңғыш ғылыми монография екендігін мойындаймыз.   Еңбектің жоғала бастаған дәстүрлі мәдени мұрамыз бен тарихымызды қалпына келтіруге ықпалы мол болатыны анық. Әсіресе, халқымыздың шипалы емшілігі жайында «Өлгеніміз тіріліп, өшкеніміздің жануына» әсері айтарлықтай. Ел басшымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Тарих толқынында» атты еңбегінде: «...Мәртебелі болашақ туралы армандай отырып, мерейлі өткенімізді де жадымызда сақтағанымыз жөн болар – дегеніне жоғарыда айтылған ғұлама ғалым Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының ғылымнамалық «Шипагерлік баян» атты еңбегі де қосылады. Өтейбойдақтанушы іздемпаз ғалым Зядан Қожалымовтың жан-жақты зерттеуі бойынша бабамыздың еңбегі толығымен ғылыми айналымға енген. Және халқымыздың халықтық емшілігінің б.д.д. тарихы да қамтылып, ғылыми негізде зерттеліп зерделенген. Сондай-ақ, шетел және қазақ ғалымдарының баға беруімен шипагер ғалымның екінші – ибн Сина атануы да Республикамыздың мақтанышы. Елімізде тұңғыш жарыққа шыққан бүгінгі өмірге сай жазылған ғылыми монографияға пікір жазғандар: Фиолософия ғылымдарының докторы, ҚазҰУ философия тарихы және мәдениеттану кафедрасының профессорлары Ж.Ж.Молдабеков пен Б.И.Абирова; Философия ғылымдарының докторы, ҚазҰУ профессоры А.Т.Құлсариева және философия ғылымдарының кандидаты, ҚазҰУ доценті Г.Ә.Сәрсенбекова барлығы бір ауыздан монографиялық еңбек ғылыми зерттеудің талаптарына сай, іргелі ғылыми еңбек деп қортынды жасаған.

Республикамызға танымал, көрнекті ғалымдардың жақсы пікірлеріне ризашылығымды білдіремін. Өтейбойдақтанушы ғалымның еңбегіне ғылыми дәрігерлік пікірімді жалғастырмақпын.

XV-ғасырдың тарихи тұлғасы – шипагер ғалым Өтейбойдақ тілеуқабылұлының халқымыздың мәдени мұрасының бір саласы шипалы емшіліктің дамуына ықпал еткені Зекеңнің зерттеу еңбегінде айқындалған. Өтейбойдақ бабамыздың, яғни шипагер-ғалым еңбегіне монография авторы ғылыми зерттеу жұмыстарын жан-жақты, әрі биік дәрежеде орындауы ұлттық шипагерліктің өркендеуіне жол ашып, шындыққа ұласқандығын білдіреді. Зерттеуші ғалым Зядан Қожалымов: ««Шипагерлік баян» әлемдегі ғажайыптардың қатарынан орын алатын, қазақ халқының данқын арттыратын теңдесі жоқ философиялық ғылымнама, қазақ даналығының өлшеусіз биігіне жеткізеді» – дейді.

Халқымыздың шипагерлік дәстұріндегі философиясын қалыптастыруы және оның саласы халық медицинасының дамуына арнайы Халықаралық конфененцияны зерттеуші ғалым сәтті өткізген. Сондай-ақ, ұлт мәдениетінің дәстүрлі халықтың шипагерлк өнеріне жаңа бағыт этникалық философия танымды шешімінің негізі Зядан қажының ғылыми еңбегіне байланысты. Шипагерлік дәстүрі және философиясына арналған монография қазақ, орыс тілдерінде 2009 жылы «Шалкөде» баспасында, 14 баспа табақпен, 500 дана болып шыққан. Монографиялық еңбек: халықтық шипагерліктің мәдени бастаулары және емдік дәстүрлері (Шипагерлік дәстүрі және философиясы) екі үлкен тараудан тұрады. Бірінші тарауында – шығыс және қазақ емшілігінің мәдени үйлестігі үш бөлімнен және бірінші тараудың қортындысы жазылған. Екінші тарауда: Емдік мәдениеттің танымдық-тәрбиелік маңызы. Бұл тарауда да үш бөлім және қорытынды мен аяқталған.

Зерттеу тақырыбы бойынша жарыққа шыққан 36 еңбектердің тізімі де жазылған. Сондай-ақ қосымшаларда: Өтейбойдақ тілеуқабылұлының анықтамалық емдік және әдіс-тәсілдері бойынша бейнелік нұсқасының кестеіс мен халықтық шипагерлігі анықтамалары жан-жақты баяндалады. Оқырман қауымға өте қажетті шипагерлік терминдік сөздерінің көне және қазіргі атаулы тізімі 451 сөздер жазылған. Шипагерлікке арналған сегіз тақырыпты дәріспен отыз сағаттық (лекция мен семинар) кестесінің үлгісі берілген. Соңында пайдалаылған 123 әдебиеттер тізімі көрсетілген. Халқымыздың даналығында: «тарихты елемей тұрып, қазіргінің қадіріне жету және болашақты болжау қиын» делінген. Бұл тұрғыда шипагер ғалым Өтейбойдақ бабамыздың қасиетті еңбегінің жазылғанына алты ғасырға жуық уақыт өтсе де маңызы бүгінде, келешекте де арта беретіні өмір талабы болмақ. Қасиетті еңбекке ғылыми дәрігерлік пікірімді аяқтай келе бір-екі ұсынысымды білдірмекпін. Біріншіден, жаңа әрі көпшілікке қажетті алғашқы монографиялық еңбек мыңдаған кітапханалар мен оқырмандарға 500 дана жетер ме екен?! Екіншіден, XV-ғасырда, ең алғашқы қазақ тілінде жазылған халқымыздың медицинасын, тарихын, мәдени мұраларын басқа да ғылыми салаларды қамтитын медициналық энциклопедиялық еңбекке көп салалы ғылымдардың ғалымдарының зерттеуі қажет-ақ. Әсіресе, шипагерлік халық медицинасының тарихы мен сипаты, түрлері, емдік әдістері денсаулықты түзетуі, емдеу мәдениеті т.б. жан-жақты зерттеп, ұрпағына халқына арнаған аманат еңбегін дүниежүзіне танытуда ауқымды үш тілде: (қазақша, орысша және ағылшын тілдерінде) жарыққа шығару өмір талабы демекпіз.

Зерттеуші ғалым З.Қожалымовтың «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» монографиялық еңбегі өзінің тілінің жаттықтығы, түсініктілігі, ғылыми талдауларының ауқымының дәлдігі мен құндылығы жағынан халық емшілігінің тарихы мен мәдениетін ғылыми негізде философиялық таныммен жазылған тұңғыш еңбектің ғұмырлы болары анық.

Медицина қызметінің үздігі,

медицина ғылымдарының кандидаты, доцент                               Тұрсын Балғымбекұлы Бекен

МӘДЕНИЕТТАНУШЫ ҒАЛЫМ ЗЯДАН ҚОЖАЛЫМОВТЫҢ

«ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ» МОНОГРАФИЯЛЫҚ ЕҢБЕГІНЕ

ПІКІР

Ғасырлар бойы өзінің құндылығын жоғалтқан халық емшілігі де қайтадан гүлденіп жаңадан тарихын қалыптастыруда алғашқылардың бірегейі болып үлес қосқан, бүгінде мәдениеттанушы ғалым атанған Зядан Қожалымов десек артық болмайды. Өткен ғасырдың 90-жылдарының басында халық емшілігінің республикалық қауымдастығын құрған монографиялық еңбектің авторы қилы-қилы қиын жолдардан өткеніне өзім де куәмін. Автордың қайсарлығы мен ізденушілігі, білімге деген ынтызарлығы және халық емшілігінің құпия сырларына ғылыми талдау жасауы өз нәтижесін берген сияқты.Ғылыми зерттеу тақырыбында жазылған «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» аса құнды еңбекке пікір білдіруіме үш себеп болып отыр. Өйткені, тілге тиек болып отырған еңбектің авторын 20 жылдан артық білемін. Өйткені, өткен ғасырдағы қызыл империяның «Қайта құру» – перестройка кезінен халқымыздың мәдени мұрасының негізгі болатын көне халық емшілігі денсаулық сақтау ман сауықтырудың маңыздылығы туралы жан дүниеміз Зекеңмен ұқсас болатын. XV – ғасырдың туындысы, халқымыздың көне шипагер емшілерінің атасы Тілеуқабылұлы Өтейбойдақ бабамыздың теңдесі жоқ ғылымнамалық «Шипагерлік баян» атты қасиетті аманат еңбегі 1994 жылы жарыққа шығысымен автор алғаш баспасөз беттерінде жеке мақалаларын жарияласа, бүгінде шипагер еңбегін ғылыми деңгейде зерттеп зерделеуі ерекше құңдылығымен қатар, халық емшілігі тарихындағы тұңғыш ғылыми монография екендігін мойындаймыз.   Еңбектің жоғала бастаған дәстүрлі мәдени мұрамыз бен тарихымызды қалпына келтіруге ықпалы мол болатыны анық. Әсіресе, халқымыздың шипалы емшілігі жайында «Өлгеніміз тіріліп, өшкеніміздің жануына» әсері айтарлықтай. Ел басшымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Тарих толқынында» атты еңбегінде: «...Мәртебелі болашақ туралы армандай отырып, мерейлі өткенімізді де жадымызда сақтағанымыз жөн болар – дегеніне жоғарыда айтылған ғұлама ғалым Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының ғылымнамалық «Шипагерлік баян» атты еңбегі де қосылады. Өтейбойдақтанушы іздемпаз ғалым Зядан Қожалымовтың жан-жақты зерттеуі бойынша бабамыздың еңбегі толығымен ғылыми айналымға енген. Және халқымыздың халықтық емшілігінің б.д.д. тарихы да қамтылып, ғылыми негізде зерттеліп зерделенген. Сондай-ақ, шетел және қазақ ғалымдарының баға беруімен шипагер ғалымның екінші – ибн Сина атануы да Республикамыздың мақтанышы. Елімізде тұңғыш жарыққа шыққан бүгінгі өмірге сай жазылған ғылыми монографияға пікір жазғандар: Фиолософия ғылымдарының докторы, ҚазҰУ философия тарихы және мәдениеттану кафедрасының профессорлары Ж.Ж.Молдабеков пен Б.И.Абирова; Философия ғылымдарының докторы, ҚазҰУ профессоры А.Т.Құлсариева және философия ғылымдарының кандидаты, ҚазҰУ доценті Г.Ә.Сәрсенбекова барлығы бір ауыздан монографиялық еңбек ғылыми зерттеудің талаптарына сай, іргелі ғылыми еңбек деп қортынды жасаған.

Республикамызға танымал, көрнекті ғалымдардың жақсы пікірлеріне ризашылығымды білдіремін. Өтейбойдақтанушы ғалымның еңбегіне ғылыми дәрігерлік пікірімді жалғастырмақпын.

XV-ғасырдың тарихи тұлғасы – шипагер ғалым Өтейбойдақ тілеуқабылұлының халқымыздың мәдени мұрасының бір саласы шипалы емшіліктің дамуына ықпал еткені Зекеңнің зерттеу еңбегінде айқындалған. Өтейбойдақ бабамыздың, яғни шипагер-ғалым еңбегіне монография авторы ғылыми зерттеу жұмыстарын жан-жақты, әрі биік дәрежеде орындауы ұлттық шипагерліктің өркендеуіне жол ашып, шындыққа ұласқандығын білдіреді. Зерттеуші ғалым Зядан Қожалымов: ««Шипагерлік баян» әлемдегі ғажайыптардың қатарынан орын алатын, қазақ халқының данқын арттыратын теңдесі жоқ философиялық ғылымнама, қазақ даналығының өлшеусіз биігіне жеткізеді» – дейді.

Халқымыздың шипагерлік дәстұріндегі философиясын қалыптастыруы және оның саласы халық медицинасының дамуына арнайы Халықаралық конфененцияны зерттеуші ғалым сәтті өткізген. Сондай-ақ, ұлт мәдениетінің дәстүрлі халықтың шипагерлк өнеріне жаңа бағыт этникалық философия танымды шешімінің негізі Зядан қажының ғылыми еңбегіне байланысты. Шипагерлік дәстүрі және философиясына арналған монография қазақ, орыс тілдерінде 2009 жылы «Шалкөде» баспасында, 14 баспа табақпен, 500 дана болып шыққан. Монографиялық еңбек: халықтық шипагерліктің мәдени бастаулары және емдік дәстүрлері (Шипагерлік дәстүрі және философиясы) екі үлкен тараудан тұрады. Бірінші тарауында – шығыс және қазақ емшілігінің мәдени үйлестігі үш бөлімнен және бірінші тараудың қортындысы жазылған. Екінші тарауда: Емдік мәдениеттің танымдық-тәрбиелік маңызы. Бұл тарауда да үш бөлім және қорытынды мен аяқталған.

Зерттеу тақырыбы бойынша жарыққа шыққан 36 еңбектердің тізімі де жазылған. Сондай-ақ қосымшаларда: Өтейбойдақ тілеуқабылұлының анықтамалық емдік және әдіс-тәсілдері бойынша бейнелік нұсқасының кестеіс мен халықтық шипагерлігі анықтамалары жан-жақты баяндалады. Оқырман қауымға өте қажетті шипагерлік терминдік сөздерінің көне және қазіргі атаулы тізімі 451 сөздер жазылған. Шипагерлікке арналған сегіз тақырыпты дәріспен отыз сағаттық (лекция мен семинар) кестесінің үлгісі берілген. Соңында пайдалаылған 123 әдебиеттер тізімі көрсетілген. Халқымыздың даналығында: «тарихты елемей тұрып, қазіргінің қадіріне жету және болашақты болжау қиын» делінген. Бұл тұрғыда шипагер ғалым Өтейбойдақ бабамыздың қасиетті еңбегінің жазылғанына алты ғасырға жуық уақыт өтсе де маңызы бүгінде, келешекте де арта беретіні өмір талабы болмақ. Қасиетті еңбекке ғылыми дәрігерлік пікірімді аяқтай келе бір-екі ұсынысымды білдірмекпін. Біріншіден, жаңа әрі көпшілікке қажетті алғашқы монографиялық еңбек мыңдаған кітапханалар мен оқырмандарға 500 дана жетер ме екен?! Екіншіден, XV-ғасырда, ең алғашқы қазақ тілінде жазылған халқымыздың медицинасын, тарихын, мәдени мұраларын басқа да ғылыми салаларды қамтитын медициналық энциклопедиялық еңбекке көп салалы ғылымдардың ғалымдарының зерттеуі қажет-ақ. Әсіресе, шипагерлік халық медицинасының тарихы мен сипаты, түрлері, емдік әдістері денсаулықты түзетуі, емдеу мәдениеті т.б. жан-жақты зерттеп, ұрпағына халқына арнаған аманат еңбегін дүниежүзіне танытуда ауқымды үш тілде: (қазақша, орысша және ағылшын тілдерінде) жарыққа шығару өмір талабы демекпіз.

Зерттеуші ғалым З.Қожалымовтың «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» монографиялық еңбегі өзінің тілінің жаттықтығы, түсініктілігі, ғылыми талдауларының ауқымының дәлдігі мен құндылығы жағынан халық емшілігінің тарихы мен мәдениетін ғылыми негізде философиялық таныммен жазылған тұңғыш еңбектің ғұмырлы болары анық.

Медицина қызметінің үздігі,

медицина ғылымдарының кандидаты, доцент                            Бекен Тұрсын Балғымбекұлы

ЗЕРТТЕУШІ ЌОЖАЛЫМОВ ЗИЯДАННЫЊ

«ШИПАГЕРЛІК ДЄСТҮРІ ЖЄНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ» АТТЫ ЕЊБЕГІНЕ

ПІКІР

Зерттеуші Ќожалымов Зиядан ќазаќ халќыныњ ерен байлыќтарыныњ бірі де бірегейі – Халыќ емшілігініњ ѓылыми астарын ќарастыруды ќолѓа алѓан. Б±л ‰лкен шаруа. Б±ѓан дейін де шетќаќпай кµріп келген тарихымыз бен мєдениетімізді ќайта т‰летіп, жоѓалѓанымызды тауып жатќан осы т±ста, сан ѓасырлар бойы халыќпен бірге жасасып келе жатќан емшілік µнер мєдениетін жања заман т±рѓысынан екшелеп ќарап, µркениет кµшіне ќайта ќосу біздерге парыз. Міне Зиядан мырза осы олќылыќты дµп басќан. Б±л ±лтжанды азаматтыњ єрекеті. ¤йткені тарихи дерек ќ±жаттардыњ кемшін болуымен ќоса, жалпы халыќ емшілігіне деген кµзќарастардыњ µзініњ сан-алуан болуы, зерттеу ж±мысын ќаншама ауырлатары аныќ. Ќазаќ халќыныњ µзіндік емшілік мєдениетініњ болѓанын, оныњ µз дєуірінде халыќ ќажетіне жараѓанын зерделеп беру ‰лкен іс.

Халыќ емшілігін зерделеуде Зекењніњ ¤тейбойдаќ Тілеуќабыл±лыныњ «Шипагерлік баян» ењбегіне арќа с‰йеуі єбден-аќ орынды. ¦лтымыздыњ дањќын аспандатќан ¤тейбойдаќтай емшініњ м±раларын тірілтіп, оныњ б‰гінгі ѓылыми айналымѓа жањѓыра отырып енуіне ыќпал ету терењ зерделеуді ќажет етеді. Емшілік таќырыбына б±ѓан дейін терењ бойлап зерттеу єрекетін жасаѓан ѓалымдар жоќтыњ ќасы.

Ќожалымов Зияданныњ «Шипагерлік дєст‰рі жєне философиясы» атты ењбегі ењ алдымен ѓылыми орта мен халыќ емшілері ‰шін ‰лкен ќуаныш. Халыќ емі жµнінен ѓылыми ењбек жазуды ќолѓа алудыњ µзі-аќ ерлік. Тыњнан т‰рен салып халќымыздыњ емшілік мєдениетініњ ќазына байлыѓына терењдеп ‰њілу Зекењніњ ќолынан келер іс деп пайымдаймын. Єрине ќашанда тыњнан т‰рен салу оњай бола ќоймасы аныќ. Єрі бірќатар олќылыќтардыњ да орын алуы зањды. Кµш ж‰ре бара т‰зеледі. Алла ќаласа керуен жолѓа шыќты. Осы беталыспен халќымыздыњ емшілік дєст‰рлі мєдениетін ѓылыми дењгейге кµтерер болсаќ, сенімніњ аќталѓаны. Алѓашќы ќарлыѓаш ќанат ќаќты. Сењ б±зылды. Авторѓа тек іске сєт дейміз.   

п.ѓ.к., профессор, академик                             Ќ±рбанќожа Сансызбай (Єбу Фараби)

Зерттеуші ғалым Зядан Қожалымовтың «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» атты монографиялық еңбегінің тұсаукесеріндегі сөйлеген ғалымдардың ғылыми тұжырымдары

(Тараз қаласы, 24.07.2009 ж.)

Зерттеуші ғалым Зядан Қожалымовтың «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» атты монографиялық еңбегіне

ТҰЖЫРЫМ

«Шипагерлік дәстүрі және философиясы» атты монографиялық еңбектің авторы Өтейбойдақ бабамыздың рухын, өнерін тірілтуге қанша уақыттан бері адал терін төгіп жүрген өздеріңіз жақсы білетін зерттеуші ғалым Зядан қажы Қожалымов. Сіздер оның еңбегін бағалап, қабылдап жатырсыздар. Екінші айтайын дегенім осы еңбектің жарыққа келуіне, аяқталуына және осындай деңгейге жетуіне азды-көпті ықпал еткендердің біреуі мен болғандықтан менің де қуанышым болып отыр. Сондықтан да сіздерді және осы төрде отырған азаматтарды соның ішінде кітаптың авторы Зядан қажыны осы өмірге әкеліп жатқан үлкен ғылыми азаматтық жеңісімен құттықтауға рұқсат етіңіздер. Аты да тегін қойылған жоқ «Шипагерлік дәстүі және философиясы». Енді дәстүр бұл кісіге жақын, философиясы маған жақын. Сондықтан да атаудың осылай келуінің астарында осындай бір мағына бар. Не нәрсеге көңіл бөлгіміз келді. Бүгін сіздер халқымыздың емдік дәстүрінің көп екенін әртүрлі жолы және жөні бар екенін сіздер өздеріңіздерше жақсы түсінесіздер. Бірақта «Емшіліктің халықтық дәстүрі не?» – деген сұраққа соның ішінде Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының халықтық дәстүрді қалай жинақтап, жүйеге келтіргенін, жетілдіргенін қалай түсіндіріп беруге болады деген танымды да практикалық та маңызды сұрақ болды. Оған жауап іздеуіміз керек болды. Міне мынау еңбектің бірінші тарауында бүгінгі таңдағы Зякеңнің түсінігі жинақталып берілді. Екінші нәрсе мен өз сөзімде шипагерлікті мәдениеттің, өнердің жоғары түрі деп айттып кеттім. Сонымен шипагерлік мәдениет дегеніміз не? Ол шипагерлік мәдениеттің бұрынғы бастауы, кейінгі жалғасы қандай деген сұраққа жауап біржақты болып, алып-қашпа пікірлер болды. Дәйекті түсінік, дәйекті көзқарас жетпей жатты. Сондықтан да Зәкеңнің айтқаны осы еді. Енді сіз болмасаңыз практиканы жалғастырып жүрген, осы бабамыздың рухы үшін шыж-быж болып теріңізді төгіп жүрген кім істейді дегенбіз. Бұл шындығында ауыр салмақ еді. Тек мен ғана оқыған жоқпын менің әріптестерім де оқыған еді, олардың да жазған оң пікірлері, айтылған тілектері бар. Өйткені бұл үлкен жұмыстың алғашқы бастамасы. Ал, енді жалғасын қайсын болмасын жалғастырып кетуге болады. Себебі бабамыздың мұрасын шетінен ғана мүжіп жатырмыз деп ойлаймын.

Ғылыми жетекшісі, философия ғылымдарының докторы,

ҚазҰУ философия тарихы және мәдениеттану

кафедрасының профессоры                                                                              Молдабеков Ж.Ж.

ЗЕРТТЕУШІ ҒАЛЫМ ЗЯДАН ҚОЖАЛЫМОВТЫҢ «ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ» АТТЫ МОНОГРАФИЯЛЫҚ ЕҢБЕГІНЕ

ТҰЖЫРЫМ

Бұл бабамыз туралы жазылған тұңғыш кітап. Тұңғыш деген сөзді айта салу оңай. Қар борап, артынан барлығы жабылып қалған кезде бір адам із тастап жүреді ғой. Енді Зядан омбылап жол салды. Сол сияқты бабаға осылай ғылыми тұрғыда із тасталды, енді артынан еретін адамдар соған еру арқылы таптап үлкен жол салады. Яғни ана дәстүрді ары жалғастырады. Сонда біздің бабамыздың ойының қатпарлары ашыла бастайды. Бағанадан бері ойлап отырмын. Шын мәнінде біздің Өтейбойдақ бабамыз қазақтың ибн Синасы. Бұл еңбекті Зядан жайдан-жай жазбаған. Осындай жауапты ғылыми еңбекті жазуда автор ғарыштық байланыстық жүйені де және осы заманғы ғылыми жүйенің талдамаларында дұрыс пайдаланып, өзінің ғылыми тұжырымдамаларын ұлттық философиялық талдауда нақ түсіндіре білген. Қысқасы З.Қожалымовтың бұл еңбегі Орта Азияда алғаш жазылған әл-Фарабидің «Медициналық трактатынан» кейінгі екінші еңбек ал, қазақ елі тарихындағы халық медицинасы саласындағы зерттелген тұңғыш бірінші еңбек екендігін мойындағанымыз жөн. Мен монографиялық еңбектің авторына осындай құнды философиялық еңбегіне жоғары баға беремін. Бүкіл Еуропа Әбу Әли ибн Синаның кітабынан дамыған. Медицина деп жүргендеріңіз медет сина. Әбу Әли ибн Синаны медет болсын дегеннен шыққан. Екіншіден мұнда үлкен философиялық, филологиялық қатпарлар жатыр. Тіл өзгеріп отырады. Тілдік құрам, тілдік қор, тілдің ядросы деген болады. Сол алдыменен жаңағы қорлар, құрамдар өзгереді ядро өзгермей тұрып қалып отырады. Мұнда сол қазақтың XV-ғасырда біздің бабаларымыз сөйлеген сөздің көпшілігі осыған түскен. Соны филологтар зерттейтін болса, көп жаңалықтарды бізге алып келеді. Біз Еуропаға табынамызда жатамыз жаңалық ашса болды солар ашқан екен деп. Мұнда жаңағы вакцина дейміз ғой соны біздің бабамыз 360 жыл бұрын ашып кеткен, ал оны Еуропалықтар біз аштық деп жүр. Документ бар біз мақтануға тұратын іс. Қысқасы З.Қожалымов өз еңбегінде қазақтың халық медицинасының б.д.д. тарихы мен өркендеуіне және XV-ғасырдағы қазақтың ғұлама шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының «Шипагерлік баян» атты еңбегіне таза философиялық танымдағы зерттеуін ғылымдағы жаңалық ретінде жоғары бағалаймын.

Филология ғылымдарының докторы, профессор,                         Мекемтас Мырзахметұлы

ЗЕРТТЕУШІ ҒАЛЫМ ЗЯДАН ҚОЖАЛЫМОВТЫҢ «ШИПАГЕРЛІК ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯСЫ» АТТЫ МОНОГРАФИЯЛЫҚ ЕҢБЕГІНЕ

ТҰЖЫРЫМ

Емшілік дәстүр деген негізінен бұл халықтың атадан балаға келіп отыратын бір үздіксіз дүние. Ал енді философия деген не? Философия деген оның дүниесін тану. Ал дүниені тану деген өте қиын. Дүние екі бөлімнен тұрады. Біреуі көрінетін әлем, біреуі көрінбейтін әлем. Көрінетін әлемді батыс әлемі алып келді. Бәріміз сол көрінетін әлемнен ғана түсінік алып келеміз. Ал енді біздің бабаларымыз не істеген? Көрінбейтін әлеммен емдейтін болған. Ол деген жоғарыдан күш-қуат алған. Сонын арқасында емді жүргізетін болған. Бұл бірақ бірінші сеңнің қозғалысы деп ағамыз айтып отырғандай шындық. Себебі, осы уақытқа дейін Өтейбойдақты ешкім мойындамаған. Енді бұған менің келгендегі себебім Зядан ағаның жазған еңбектерін оқып, соған пікір жазып отырған себептерім неден десеңіздер менің емшілік дүниеден басқа педагогика, психология саласында еңбек еткендігімнен. Біз қазір педагогикадан, психологиядан, этнопедагогикадан, этнопсихологиядан жастарды оқытып жатырмыз. Зядан ағаның еңбектерін өзіміздің «Шипагерлік баян» газетіміз бар соның ішінен өздеріңіз көріп отырсыздар. Бұл жерде соның бәрі топтасып ғылымға келген. Еңбек арнайы факультеттік ғылыми кеңесте қаралып бекітілген. Мұндағы пікір жазған ҚазҰУ-ның төрт ғалымның төртеуі де ғылым докторы солардың барлығы ерінбей соның бәрін електен өткізіп, философиясын анықтады. Кейбір ғалымдар қазақтың философиясы жоқ деп айтады.. Мен айтам қазақтың философиясы бір ауыз сөздің ішінде. «Біреуге ор қазба өзің түсесің» – дейді қандай философия. Бұлар ілімді қайдан алды Өтейбойдақтың алдында ибн Сина деп отыр. Ибн Сина деген әлемге белгілі Гиппократтан кейінгі медицинаның негізін салған кісі. Бүгінде еліміздің ғылым саласында халық медицинасы жөнінде тұңғыш философиялық танымдағы З.Қожалымовтың «Шипагерлік дәстүрі және философиясы» атты монографиялық еңбегінің жазылуы, бүгінге дейін ғылым саласында қаралмаған тың тақырыптың жаңғырып оянуы болмақ. Сол үшінде бұл еңбектің құндылығы жоғары. Кітаптың авторына ғылыми еңбегін жалғатыра беруге тілектеспіз.

п.ѓ.к., профессор, академик                                        Ќ±рбанќожа Сансызбай (Єбу Фараби)

«Ғаламның жұмбақ сырлары» атты кітапқа

Пікір

ХV ғасырда Әз-Жәнібек хан мен оның уәзірі Жиренше шешеннің жанында жүріп, ханның ақыл-кеңесі бойынша «Шипагерлік баян» атты кітап жазған емші Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы еді. Есімі Тәуелсіздіктен кейін елге белгілі болды. Өтейбойдақ – қазақ шипагерлік ілімі мен тәжірибесін қалыптастырған емші әрі тарихи тұлға. Шипагердің көп томнан тұратын еңбегінің қолжазбасы Қытайда сақталды. Қазақстанда 90-шы жылдардың басында жеке кітап болып жарыққа шықты.

Өтейбойдақ мұрасын зерттеп, құнды мақалалар жазып, кітаптар шығарып, түрлі ғылыми конференциялар мен конгрестер өткізіп, жиырма жылдан бері еңбектеніп келе жатқан – өтейбойдақтанушы әрі өзі емші, ақын, «Шипагерлік баян» газетінің редакторы Зядан Қожалымұлы. Қазақстан Емшілер қауымдастығын құрып, жоқтан бар жасап, ежелгі емшілікті «тірілткен» оның еңбегі ерекше. Жақында зерттеушінің «Ғаламның жұмбақ сырлары» атты емшілікті тылсым дүние, дін және ұлттық салтпен байланыстырып, ой толғап, сыр шерткен жаңа кітабы жарыққа шықты. Кітапта Өтейбойдақ негізін салған қазақ халқының шипагерлік ілімі мен тарихы және оның бүгінгі уақытпен байланысы жан-жақты айтылып, баяндалады.

Жазушы, профессор                                                                                   Ораз Қауғабай

«Ана тілі» газеті, 10-16 маусым 2010 жыл

Зядан Қожалымовтың «Ғаламның жұмбақ сырлары» атты еңбегінің тұсаукесеріндегі академик Жандар Керімбектің Ермаханының

ОЙ-ПІКІРІ

1.    Әл-Машани (Ақжан Машанов) өзінің «Әл-Фараби және Абай» еңбегінің бірінші бетіне – Құрметті Ермахан досыма. Данышпан бабалардың аруағы қолдасын. Әл-Фараби сыйлығы. 13 қыркүйек – 1995 ж. Әл-машани.

2.    Зядан қажы өзінің «Ғалманың жұмбақ сырлары» кітабында – профессор әл-Жандари Керімбектің Ермаханы көкемізге!!! Сіздің тілек қабыл болды. Осы еңбек соның жемісі. Құрметпен: Зядан Қожалымов 11 маусым 2010 ж.

Бұл екі кісінің – Әл-Машани мен Зядан қажының арасында қандай байланыс бар, дейсіздер ғой. Оның үстіне бірі – геолог тау-кен қазушысы, екінші – инженер-электрик. Өйткені, олар бабалардың еңбектерін ерінбей, талмай жүйелі түрде зерттеушілер. 1975 жылы Әл-Фарабидің кім екенін 1943 жылдан бері зерттеу нәтижесінде, 1975 жылы Әл-Фарабидің туғанына 1100 жыл толған қарсаңында бабамыз Қазақ Отырар перзенті екенің дүниежүзіне мойындатқан.

Ал, Зядан қажы, Қазақ ұлттық университетінің ғылыми зерттеушісі ретінде XV ғасырдың ғұлама шипагері Өтейбойдақ бабаның «Шипагерлік баян» атты еңбегін зерттеуі нәтижесінде шипагерлік ілімді дамытып шығыс медицинасының құпия сырларын ашуда көп үлес қосып келеді. Оған сіздер мен біздер куәміз. Зядан қажы тылсым құпия сырларының салаларына жататын тектік қасиет емшілік, бақсылық, балгерлік, көріпкелдік, болжампаздық, жұлдызнамалық, құмалақшылық, тамыршылық т.б. салаларында көптен бері зерттеулерін жүргізіп, ғылыми-монографиялық еңбектерін баспадан шығаруда. Зядан қажының көлемді еңбектерінің бірі тұсаукесері болған «Ғаламның жұмбақ сырлары» ғылыми-монографиялық еңбекке жатады.

Зядан қажының «Ғаламның жұмбақ сырлары» көлемі 750 беттен тұратын еңбегінің тұсаукесерінде айтарым: Еңбектің оқырмандарына, ғылымға және емшілерге берері мол, айқын, дәлелді және тұжырымды. Еңбегі құтты болсын!!! Қазіргі емшілер қауымының келешегі зор болып көркейе берсін!!!

Зядан қажының басшылығында шипагерлік ілім – «Ғаламның жұмбақ сырлары» атты кітабының негізінде жас халық емшілеріне арналған оқулықтар жазу, көрнекті, деректі фильмдер түсіру өмір талабы демекпін. Құндылығы мен қажеттілігі жағынан жаңа тылсым ғылым саласы бойынша жазылған «Ғаламның жұмбақ сырлары» атты Зядан қажының еңбегінің маңыздылығын жоғары бағалаймын.

Алла Тағала қолдасын!!! Еңбектеріне береке берсін!!! Алла разы болсын. Әумин!!!

А.Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті, Жаратылыстану факультеті, биология кафедрасының профессоры, академик жандар Керімбектің Ермаханы

Түркістан қаласы, 24.07.2010.

Мәдениеттанушы-ғалым, академик Зядан Қожалымовтың

«Денсаулықты жақсарту тәсілдерінің жолдары» атты кітапқа

ПІКІР

Республикаға белгілі халық ме-дицинасының ірі маманы, емшілер қауымдастығының президенті Зядан Қожалымов «Денсаулықты жақсарту тәсілдерінің жолдары» кітабы – халық медицинасындағы ескерілмей қалған кейбір құнды материалдарды толық көлемде зерттеп жазылған аса бір құнды еңбек. Кітапта биоэнергетика, адам-ның қуаты, ғарыштық жүйенің ерекшеліктері, әуендік терапия, балдың емдік қасиеттері, ғарыштық жоғары ақыл-ой, балшықтың емдік қасиеті, рухани даналық, зомбиланудың әсері, т.б. нәрселер жөнінде айтылады. Денсаулықты жақсартуда биоэнергетикалық жүйемен реттеу жолдары адамның психикасы мен денсаулығына кері әсері мен пайдалы жақтары зерттеліп, бүгінгі таңда қолданысқа енгізілді.

Бұл кітаптың «Биоэнергети-калық жүйелер» деп аталатын 1-тарауында биоэнергетикалық жүйелерді реттеу жолдарын айта келіп, биологиялық энергетика арқылы адамдардың денсаулығын қалпына келтіру үрдістерін айтады. Халықтың ерте кездерде жасап келген ем-домын дүниежүзі мойындаған биоэнергетикалық тәсілмен ұштастырылған. Халқымыздың дәстүрлі емінің бір жиегі көрініп тұрғандай әсер қалдырады. Биоөріс арқылы әрбір адам өз денсаулығын дұрыстай алатыны жөнінде қазіргі таңда жиі айтылып жүр. Аталмыш кітапта өсы энергетиканы қалай пайдалану керектігі жөнінде нақтылы талданған.

Екінші тарау – адамның қуат көздерін ашу жайында. Қуат қалай сарқылады? Осы сұрақ төңірегінде ой қозғап, тұжырымды дәлелдер арқылы жауап береді. Мәселен, адам қуатын сорып алатын вампирлер, олардан қорғану жолдары, тіл-көз тию, дуа, зомбилық сияқты нәрселерге тоқталып, оны қуат көздерін ашу арқылы емдеуге болатынын ғылыми тұрғыда баяндаған.

Ал үшінші тарау «Карма» деп аталады, яғни өмір жалғаса ма деген сұраққа жауап іздейді. Әрбір адам пәни жалғандағы ғұмырындағы әрекеттеріне сый немесе жаза алатыны, адам жаны ешқашан жоқ болмайтыны жөнінде тартымды етіп жазған.

Төртінші бөлімде ғарыштық энергияны дұрыс пайдалану жөнінде. Оның рухани ақыл-ойға, парасатқа беретін әсері, сол жолдардың адамға берілуі, адам өмірінің жалғасуы сияқты ойды пәлсапалық тұрғыда толғап өткен. Энергия қорын толықтыру жолдары, жаттығулар да осы тарауда берілген.

Бесінші тарауда әуендік терапия туралы сөз болады. Баяғыда ата-бабаларымыз қыл қобызбен, қара домбыраның үнімен, сырнаймен рухани жақтан емдейтін болған. Тіпті, бесік жырының өзі рухани тәлім-тәрбие.  Жүйке жүйесі ауыратындарды қобыздың, сырнайдың үні арқылы емдеп, жетістікке жеткендерде болған. Халықтың ежелгі емдеу тәсілін қазіргі кезде қолданылатын әуенмен емдеу түрлермен, методикаларымен ұштастырып жазған.

Бұдан өзге балмен емдеу, балшықтың табиғи емі, өзінді тани білу, өмірді тану, сандардың құпиясы сияқты тараулары бар. Халықтық медицинада қолданыста болса да, жинақталмай жүрген бұл емдеу түрлерінің ерекшеліктері көрсетілген. Соған автор көптеген зерттеулер жасаған. Сол зерттеулер негізінде түйіндеме жасап, ғылыми тұжырым берген. Сондықтан да бұл кітап өте құнды. Елбасымыздың «Салауатты өмір салтын» үндейтін бұл еңбек медицина қызметкерлеріне және халық емшілігімен шұғылданатын көптеген емші қауымға табылмайтын құрал, солардың құнды материалы деп білемін. Әлі де көптеген жақтарынан дәріптелетін, халық іздеп жүріп оқитын кітап болатынына сенімім мол.

Медицина ғылымдарының докторы, профессор                                                       Жасан Зекейұлы

МУЗЫКОТЕРАПИЯ

Музыка и стихи академика Кожалымова З.К. , которые лечат...

       Конечно же, в мире существует огромное количество методик исцеления и способов решения каких-либо проблем. Академик Зиядан-Кажи Кожалымов знает их все. Ну или почти все! Многие методики расширяет и дополняет новыми знаниями, много создает новых. Богатый событиями жизненный путь, ценнейший накопленный опыт талантливого человека нашел свое отражение не только в научных трудах, но и в его музыке и стихах, в его песнях. И эти песни были подхвачены людьми, их поют, их слушают. Эти песни излучают позитивную энергию и... лечат! Именно так!

         И случай, в лице доктора философии Александра Владимировича Бодрова, свел Зиядана-Кажи с казахстанской певицей Дианой Шик. И с тех пор песни великого целителя заняли прочное место в репертуаре талантливой певицы. Хорошие песни в хорошем исполнении не могут оставить  слушателей равнодушными.

          А началось это звездное сотрудничество в тот момент, когда Диана готовилась к турне по четырем европейским странам и ей были необходимы песни на казахском языке. Зиядан-Кажи безвозмездно предложил Диане выбрать песни из своей коллекции. В результате были отобраны три песни, колоритные и певучие: Шипагер баба, Өмірім и Сагымдай болып.

         Теперь предстоял трудный этап  обработки полученных песен. За аранжировку взялся Даурен Байназаров, живые инструменты прописывал гитарист Жас. Диана в это время работала над акцентом и правильным произношением текста. И вскоре все было готово к записи вокала. Запись проводили на студии DerikRecords в Алматы, а сведение было доверено тому же Даурену. В итоге в песни был вложен новый ритм и много других идей талантливых музыкантов. Песни получились!

        Первое испытание песен Зиядана-Кажи на международном уровне состоялось в марте 2010 года в столице Ирландии Дублине в шикарном The Point Theatre, что на северном берегу реки Liffey.

Диана пела вживую, под минус. Она осознавала, что многие не понимали смысла песен и петь нужно для души и с душой. "Я не скажу, что жизнь моя плохая... она сложная и простая.  Важно сохранить веру во Всевышнего, не зацикливаться на материальном и верить во все хорошее" - пела Диана, а зал молчал. К концу первой песни ("Өмірім") Диана закрыла глаза, сердце сжалось от ожидания реакции публики. Прошло несколько томительных секунд и... зал взорвался аплодисментами. Это был успех! Волнение вмиг улетучилось и две следующие песни исполнять было легче, публика была уже предрасположена к песням Зиядана-Кажи и к этой молодой казахстанской певице.

       После концерта Диана получила приглашение от лорд-мэра Дублина Эммер Костелло. Очень обаятельная женщина! Она сердечно поприветствовала Диану и вручила ей памятные подарки с дублинской символикой. Она же и предложила выступить на ирландском радио и рассказать о казахском культурном наследии, о традициях казахского народа, о его героях. В заключение мэр отметила, что Ирландия – невероятно открытая страна с потрясающе гостеприимными людьми, которые рады встречать здесь носителей другой культуры. А также пожелала Диане больших творческих достижений.

          На следующий день состоялось интервью на популярной ирландской радиостанции "NEAR 90.3 FM". Оно прошло достаточно продуктивно и интересно. Диана много рассказывала о музыкальных тенденциях в Казахстане, о своих творческих планах и в заключение оставила в студии песни Зиядана-Кажи, которые теперь будут звучать и для ирландских радиослушателей.

Встречи с казахстанскими студентами, проходящими обучение в дублинских университетах, всегда проходили в традиционных ирландских пабах в неформальной свободной обстановке. Благо большинство пабов было оснащено неплохой музыкальной аппаратурой и владельцы пабов не запрещали ею пользоваться. Диана пела и для студентов и вместе с ними. Но аплодировали ей не только наши студенты, но и все посетители пабов, очень тепло принявшие песни на казахском языке! После таких встреч снова и снова убеждаешься в том, что народные песни нужны народу! И это огромный стимулирующий фактор, заставляющий раскрывать свой потенциал и творить с удивительным воодушевлением!

         Cледующий концерт проходил уже в небольшом английском городке Essex перед студентами местного университета. Молодая аудитория Диану уже ничуть не смущала, поскольку песни прошли боевое крещение перед ирландскими студентами. Казахского языка здесь никто не знал и Диана решила исполнить казахские песни в свободном европейском стиле, позволив себе держаться на сцене достаточно раскрепощенно. В успехе сомнений не было! И ее ожидания оправдались с лихвой. Молодежь не засиживалась на своих местах и с азартом танцевала под звуки зиядановских песен.

          Но в Essex был всего один концерт и проходил он рамках "Интеллектуальной олимпиады", организаторы которого узнав о том, что Диана Шик в соседней Ирландии, пригласили ее для выступления перед студентами - победителями олимпиады. Конечно, в зале были не только победители, аудитория собралась весьма приличная по размерам и продвинутая по своим знаниям. Об этом можно было судить и по отзывам, которые многие студенты оставили на сайте Дианы www.diana-shik.kz. И не удивляйтесь тому,  что больше всего комментариев получили песни Зиядана Кожалымова.

         Но вот наступил следующий день и Диана выехала в Лондон, чтобы оттуда отправиться на итальянский остров Сардиния, а точнее, в город Кальяри, где было запланировано провести ряд концертов перед местной аристократической публикой. Итальянцы, казалось изысканные и утонченные, воспитанные на традициях оперного искусства, тем не менее оказались людьми весьма восприимчивыми и к культуре казахского народа. Очень внимательно слушали! Правда, им ничего другого и не оставалось, поскольку в зале оперного театра Piccinni танцевать запрещалось и зрители могли только смотреть и слушать. Смею заверить, в удовольствии они не потеряли. Диана прекрасно справилась с концертной программой, в которой прочное место заняли песни Зиядана-Кажи. Зал аплодировал и что-то кричал на своем итальянском. Но то, что песни понравились, было понятно и без слов, хотя слова bella donna и bellissima  в переводе и не нуждались.

         В Кальяри состоялось еще два концерта, но на меньших площадках и публика была более демократичной. По крайней мере, под песню "Өмірiм", народ пританцовывал. А на второй площадке произошел курьезный случай. После исполнения песни "Шипагер баба" к Диане подошли две женщины и мужчина и через переводчика стали спрашивать о смысле этой песни. Потом пояснили, что они представляют духовный центр Сатья Саи Баба и не о нем ли песня. Диана с удовольствием объяснила, что у нас в Казахстане тоже были и есть духовные наставники, отцы, мудрецы и целители. И эта песня написана одним из них в честь другого.

           Но время итальянской части турне подошло к концу и Диана опять собирается в дорогу. На этот раз в столицу Чехии - Прагу. Там запланирован один концерт на площадке знаменитой О2 Арены. Однако турне Диана вынуждена была прервать, возникли какие-то недоразумения с чешской визой. Это было неприятно, масса переживаний. И хотя приглашающая сторона принесла свои извинения в связи со срывом концертов по форс-мажорным обстоятельствам, было несколько обидно возвращаться домой, не завершив турне. Хотя что-то положительное в этом было. Многодневное напряжение, калейдоскоп событий, стран, городов накопили усталость молодой артистки и, видимо, отказ во въезде в Чехию был ей как знак свыше - пора остановиться и осмыслить то, что уже имеешь.

          Все, что ни делается в жизни - все к лучшему! Переживать и расстраиваться было некогда - работа, учеба, семья... Да и Зиядан-Кажи поддержал Диану: ничего страшного, что один концерт не состоялся, зато будет другой, да не один еще... И тут же предложил Диане выступить на конгрессе целителей Казахстана, запланированный на конец июля в Астане. Конечно, предложение для  Дианы было неожиданным, но она ответила решительным "Да". И начала  собираться в дорогу. Путь до Астаны был не близким, 1200 км Диана планировала преодолеть на своей машине.

         Выехав ранним утром Диана к вечеру добралась до нашей столицы, проведя за рулем 12 часов. Дорога была не из простых, но легких путей она никогда и не искала.

       Утром следующего дня, а было 24 июля, Диана вышла на сцену зала Астанайского Государственного театра «Наз», собравшего под своими сводами целителей со всего Казахстана, а также из соседних России, Китая, Киргизстана и Узбекистана. 300 человек выжидательно смотрели  на Диану. Все знали казахский язык, все знали кто такой Отебайдак! "Тэуелсiз ел енсесi биiк деген, Казак елi көрiнуде биiктерден..." - начала петь Диана, внимательно следя за этой очень непростой аудиторией. Петь было невероятно трудно. " Өтейбойдак еңбегi дараланып, Қытай, қазак ғылымы төрiн берген." - продолжала Диана и глаза зрителей стали теплеть. А концовку песни уже встретили аплодисменты и восторженные выкрики.

        Зиядан-Кажи, председательствовавший на этом конгрессе, остался очень доволен исполнением Дианы и для нее это было очень высокой оценкой. Уже позднее, после исполнения песни "Шипагер баба", Диана призналась, что чувствовала очень большую ответственность и волновалась не меньше, чем на концертах в Европе. Зиядан-Кажи вручил Диане диплом за успехи в культурных мероприятиях оргкомитета. И это было приятно! В принципе, это всегда приятно, когда что-то оценивают по заслугам. В такие моменты острее всего чувствуешь свою нужность и именно такие моменты остаются в памяти на всю жизнь.

В перерыве конгрессмены-целители обступили Диану, казалось, их интересовало все: и какой веры Диана придерживается, и какой она национальности, и откуда она родом, и нет ли в ее родословной восточных корней...

Это был живой неподдельный интерес. Диана отвечала на все вопросы, каждый раз подчеркивая, что песни Зиядана-Кажи магические, они привлекают внимание любой публики и уже звучат не только в Казахстане, но и далеко за его пределами.

        После перерыва Диана исполнила еще две песни, которые также были встречены на "ура".          Песни Зиядана-Кажи живут сейчас своей жизнью, им суждено жить долго. Ведь в них богатство нашего народа, его культурное наследие. Они несут в себе энергетику сильных и талантливых людей. Они заряжены духовностью и любовью к людям! Да воздаст Всевышний слушающим их!

А.В.Бодров

«МӘҢГІЛІК ҚҰПИЯ ШЕЖІРЕСІ» АТТЫ КІТАПҚА РИЗАШЫЛЫҒЫМ

Әз бабаның ұрпағы Зияданым,

Ғажап сырлы ғарышқа қиялдадың!...

«Мәңгі құпия шежіре» көк кітабың

Танымдықтың талдапты тиянағы!

Қонған киең, білдіріп күштілігін,

Бергізеді елес әлемнің үсті бүгін.

Құдіретке құлақ аспас ғұламаң да –

Райынан еріксіз түсті бүгін!

Түспесіне амал жоқ екендігін,

Құранда қасиет мол бекемдігін,

Таным мол талғамдылар басын иді,

Ойдыларға өзіңнен өтелді ұғым!

Басталып тұр ғасырда ғажабы мол,

Ұлылар да ұйып-ап, жазары мол,

Айналып кен Құранға, бас исе мол,

Өшуі хақ дәуірде азабы мол?!

Ойды оңға бөлгізер оқығаның,

Отша лаулап жандырар оты барын!

Тылсым сансыз, білеміз, бес жүз ғана

Ал менікі төртеу-ақ тоқығаным.

ЕРКІНБЕК ҚОЖАХАНҰЛЫ ТОҚАЕВ,

«Әулие абыз Әлмерек бабам менің» кітабынан 35 бет.

Алматы қаласы, «Қазақ университеті», 2002 ж.